Op weg naar de zinlooste oorlog ooit?

In het boek De judaskus schrijft de Portugese schrijver António Lobo Antunes indringend over de ervaringen van de zinloze oorlog van de koloniale ‘mogendheid’ Portugal in Angola. De oorlog die toen al, zo’n veertig jaar geleden, alleen maar verloren kon worden.
    ‘Verloren’ is niet eens het goede woord, want tegenover verlies staat ‘winst’, en bij de hier ervaren totale zinloosheid bestaat er geen winst.

Het boek is zo goed geschreven dat de uitdrukking van zinloosheid alleen maar wordt benadrukt, het hele boek door, de hele tijd door. Wat doen ‘we’ hier?
    ‘Daar lagen we een jaar lang te sterven, niet de dood van de oorlog, die ineens, met een flitsende knal je hoofd verbrijzelt en om je heen een warrige woestenij achterlaat van gekreun, paniekerig geschreeuw en wild geschiet, maar de tergend langzame marteldood van het wachten, het wachten op de maanden, het wachten op mijnen op de weg, het wachten op malaria, het wachten op de steeds onwaarschijnlijker wordende terugkeer, …’

En dan nu het ‘breaking news’. Donald Trump kondigt de ruimteoorlog aan. Hij start een ‘ruimtemacht’ naast de land-, zee- en luchtmacht en de geheime dienst, met de bijbehorende aankondiging dat de ruimte het nieuwe oorlogsgebied voor de wereld is.
    Voor de wereld? Voor wie? Door wie? Wie zwengelt dit dan aan? Hebben we hier te maken met een onvermijdelijke logica? Zijn er nog overlevenden mogelijk? Het is zinlozer dan zinloos, waarmee trouwens niet bedoeld wordt dat eerdere oorlogen dat wél waren.
      De oorlog wordt aangekondigd waar de vijanden nog bij gezocht worden? Die zijn er vast wel. Dit soort fatale logica’s krijgen al te makkelijk voet aan de grond.

De snelle technologische ontwikkeling, de digitalisering en de kapitalistische crises vormen een gevaarlijke hutspot. Een nieuwe bewapeningswedloop met nog grotere dodelijk kracht zet het voortbestaan van de mensheid verder op het spel. En zeker de leefbaarheid, goed sociaal en duurzaam samenleven, ofwel een humane toekomst.
    Het vraagt om een sterk verzet, vredesbewegingen, internationale solidariteit, versterking van de Verenigde Naties, en een integratie van sociale en politieke bewegingen die het onheil in de kiem smoren. Eén strijd van sociale duurzame democratie, gericht tegen agressie en cynisme.

Tegenover extreme zinloosheid moet de helende kracht van zingeving staan. Dat kan hier moeilijk anders dan progressieve sociale krachten te bundelen. Over nieuwe oorlogsdreigingen mag geen naïviteit bestaan.




Citaat: António Lobo Antunes, De judaskus, 1983. Vertaald door Harrie Lemmens, Uitgeverij Cossee, Amsterdam 2002, p. 132.