donderdag 6 februari 2025

Vooraan marcheren de geesten onzer gevallen makkers

 ‘Vooraan marcheren de geesten onzer gevallen makkers’ is de titel van een boek over de Friese verzetsgroep De Vonk, geschreven door Ron Blom. De  ondertitel luidt ‘De socialistische verzetsgroep De Vonk in Friesland in actie voor meervoudige bevrijding 1930-1950’. Er zijn afgelopen jaren meerdere werken over het linkse verzet in de oorlog in Friesland en Groningen verschenen, zoals Het communistische verzet in Groningen van de hand van Ruud Weijdeveld en Communistisch verzet in Friesland 1925-1945 van Chris Beuker. Hierbij komt nu de nieuwe titel van Ron Blom. Hij schreef al eerder een boek over radicaal socialisme in Friesland, met als titel ‘In het spoor van Domela Nieuwenhuis’.

Dit boek verrijkt de geschiedschrijving van het linkse verzet in het noorden. Zoals Pepijn Brandon op de achterflap schrijft: het boek geeft niet alleen een beeld van de personen en hun verzetsacties, maar ook hun beweegredenen en overtuigingen. Het laat zien hoe mensen het illegale werk inpasten in hun dagelijks leven en welke risico’s ze daarbij liepen. Op die manier geeft het een levendig beeld van de verzetsgroepen in de verschillende Friese regio’s en hun onderlinge connecties. De gesprekken met nog levende verzetsmensen en hun nabestaanden zetten de beschrijvingen kracht bij.

Ron Blom maakt nog eens goed duidelijk dat het antifascistische verzet niet in mei 1940 begon, maar een lange voorgeschiedenis van protest en solidariteitsacties kende. Hij laat zien hoe mensen van De Vonk al vanaf 1930 actief hulp boden aan vluchtelingen uit Duitsland.

De verscheidenheid van het verzetswerk wordt op een indringende manier beschreven: de veelheid aan lokale groepen, de diverse achtergronden van de mensen. En ook het scala aan manieren waarmee mensen in beweging werden gebracht, zoals oproepen van dominees om in actie te komen. Op die manier kreeg De Vonk belangrijke informatie over welke burgers betrouwbaar waren en welke niet en breidde hun netwerk zich uit. Het was en bleef gevaarlijk werk, want soms ging het mis, zo blijkt uit de getuigenissen.

Het boek gaat in op de – soms hoog oplopende – controverse over doelen en strategieën. Actueel en belangwekkend zijn de discussies over de ‘meervoudige bevrijding’, waarnaar de ondertitel van het boek verwijst. Vooral de vraag in hoeverre het mogelijk en wenselijk was mét het verslaan van het fascisme ook een socialistische bevrijding te realiseren leidde tot heftige meningsverschillen. De opvattingen van Henk Sneevliet, Henriëtte Roland Holst en andere radicaal socialisten speelden hierin een rol en werkten inspirerend.

Ook werd veelvuldig gediscussieerd over vraagstukken als homoseksualiteit en verschillende samenlevingsvormen. Daarin werden vooruitstrevende standpunten ontwikkeld, die hun voortzetting vonden in de naoorlogse emancipatiebewegingen. Bijzonder is je nu voor te stellen hoe deze debatten zich afspeelden in de illegaliteit, dus onder zware omstandigheden.

Al met al een inspirerend boek, met historische én actuele betekenis. Zeer de moeite van het lezen waard! 

 



 

zondag 12 januari 2025

Over conservatisme en socialisme

Oude argumenten. Socialisten verdedigen sociale voorzieningen en sociale rechten en ‘daarom’ verwijten liberalen en media hen ‘conservatisme’. En dat wordt dan weer na gepagaaid. Liberalen benadrukken vernieuwing en menen zo te mogen profileren, ten koste van die ‘oude’ socialisten met hun ouwe beroep op ‘het volk’ Paradoxaal speelt hier een stokoud argument.

Deze structurele kapitalistische discussie speelt weer eens. Het jargon van progressief versus conservatief is het normale omhulsel, niets vernieuwends aan. Maar is dit wel zo? Deze discussie neemt allerlei vormen aan die slaan op de wereldhandel, de geopolitiek, de strijd om de grondstoffen en delen van de aarde, de grond waarop de mens leeft en ook nog kwesties van oorlog en vrede. In die heksenketel voeden we onze kinderen op, alsof dit alles normaal is.

Maar let op. Het is niet normaal, overal strijd met een gekte waarin de Verenigde Naties de scheidsrechter moet spelen, maar nog niemand luistert. Miljoenen mensen lijden onder oorlogen, honger en armoede.

En onder dat alles speelt de strijd tussen liberaal en sociaal haar hoofdrol, goed verstopt, maar politiek doorslaggevend. Verstopt bij weinig? Neen, in de enorm overvloed van de gesepareerde individuen. Gepresenteerd aan u voor TV, internet en wat dies meer zij.

Marx, Engels en navolgers zeiden het: al, de wereld zal sociaal moeten veranderen en daarvoor is heel veel, vreedzame en langdurige strijd een voorwaarde. Marx verwoordde hierbij een andere voorwaarde. Het volk, de arbeiders moeten hiervoor voldoende geschoold zijn en hun kennis en organisaties inzetten voor in de nieuwe maatschappij.

Die maatschappij is zowel oorzaak als gevolg. En zo zit het ook het gevolg dat op zijn beurt vooruit moet kijken. En dat vraagt weer op nog een formulering van deze oorzaak: een aarde die primair moet staan in alle toekomstige handelen van alle mensen.

 

Mensen van alle landen: wees solidair!

vrijdag 6 december 2024

Op naar een nieuw Volkscongres?

Toen de voormalige CPN werd opgeheven ging niet alleen een partij, maar ook een bak vol strijdervaringen verloren. En, geloof me, veel leden van die partij waren kritisch in de linkse politiek, ondanks de soms grote verschillen, die ook bestonden.

Eén van deze zaken die in Groningen verloren ging was het Volkscongres, onder leiding van voorman Fré Meis. Wat hield dat dan in?

Het idee van het Volkscongres, dat ook vier keer werd uitgevoerd, was een bundeling van allerlei partijen en groepen op provinciaal niveau. Socialisten hebben er wel eens een handje van hun eigen standpunten te laten prevaleren, boven de solidariteit tussen groepen als uitgangspunt te nemen. Dat is soms ook knap lastig, maar in het gezamenlijke Volkscongres zou die versplintering doorbroken worden.

Dat kan dan door eens per jaar een massale bijeenkomst te houden met alle partijen en groepen links van het midden die constructief mee willen werken aan het centrale idee: een sterke democratische linkse eenheid. Per jaar een thema kiezen op basis van de verschillende deelnemers, groeperingen en individuen die daadwerkelijk de eenheid willen uitdragen en elkaar ondersteunen.

Socialisten, communisten, anarchisten, milieu activisten, het zal niet makkelijk zijn de eenheid te smeden. Maar alles hoeft niet tegelijk te gebeuren. Gewoon beginnen met polsen wie mee wil doen en dan beginnen met uitnodigen. Koers: niet het individuele belang voorop, maar de eenheid zoeken op het grote sociale en ecologische terrein. In tussentijd zo goed mogelijk samenwerken, maar vooral geen kadaverpolitiek. En ook niet dwangmatig koersen op fusies. Op deze jaarlijkse bijeenkomst onder meer in kleine groepen werken aan standpunt-ontwikkeling, theorie en praktijk. Alles kan aan de orde komen, opnieuw beginnen.

Korte termijn: actie en ondersteuning, lange termijn: hetzelfde, daar de diepgang zoeken. Opnieuw het ‘wiel uitvinden? Jazeker! Soms wel. Verschillende standpunten, ja dat kan, met discussies daarover. Actie en verandering primair. Doorbreking van oude gedachten. Werken in en vanuit partijen ook, er zijn echter meer plaatsen waar sociale mensen elkaar politiek kunnen vinden en elkaars acties kunnen worden ondersteund.

 

5 december 2024, Jasper Schaaf

 

 

STOP DE OORLOGEN, SMEED DE EENHEID

 

dinsdag 12 november 2024

'Ik omhels je onafgebroken’ – Judith de Kom en Ida Does (boek attendering)

Bij Alfabet Uitgevers verscheen dit jaar een biografie van Anton de Kom ( Al klopt deze aanduiding niet helemaal. Anton de Kom is in de oorlog door de Duitsers vermoord. Zijn dochter Judith zoekt tot op hoge leeftijd alles wat nog sporen van De Kom kunnen zijn. Aan het eind van het boek blijken dit niet zoveel sporen te zijn. Maar zeker wel genoeg om Antons de grote verdiensten te staven.

Wie was Anton de Kom nog maar weer? Hij was de enorm inspirerende leider in de strijd door zwarte mensen voor hun volledige sociale en politieke rechten. Strijd als sociaal werker, zoals in en na de opstanden in Paramaribo, waarvoor de Nederlandse regering hem opsloot. Sociale vragen, de bevolking van Paramaribo wist hem te vinden, als hun raadsman. Dit was zo evident dat hij pas lang na zijn dood door de Nederlandse regering geridderd is, ereburger van het land. Zijn sociale arbeid deed hij niet alleen, maar ingebed in het socialere leven van die tijd, die politiek bepaald werd door partijen als de SDAP, CPN en anarchistische groepen, tegenover de liberalen.

De Kom was in Rotterdam actief in het linkse verzet en werd door de Duitsers gearresteerd. Door ziekte geveld, overleed hij in gevangenschap. Na de oorlog heeft het tot 1960 geduurd dat de restanten van zijn lichaam werden gevonden en hij begraven kon worden op de erebegraafplaats te Loenen.

Judith de Kom was Antons dochter. Zij heeft een groot deel van haar leven gezocht naar restanten van het leven van Anton en voor de erkenning van zijn strijd, inzet en sociale resultaten. Enorm fascinerend is het te lezen hoe Judith de Kom talloze contacten in en buiten haar kring van familie, bekende en nieuwe contacten onderhoudt. Het boek geeft die uitgebreid weer. Daarbij wordt ook duidelijk wat de afwijzing van de waardering voor De Kom allemaal losmaakt. In die zin is dit ook een psychologie die leerzaam is voor hedendaagse mensen die te maken hebben met sociale ontkenning, discriminatie, uitbuiting, oorlogen en ellende.

Judith de Kom schreef een weergave van veel facetten van lijden door politiek falen. En door de betrekkelijke eenvoud voor eigenlijk ieder leerzaam en leesbaar.

Judith de Kom stierf in 2024 op 93-jarige leeftijd. Haar levenstaak was volbracht, zoals de lezer van nu kan opmaken.

Het is een heel een toegankelijk boek met een grote diepgang. In mijn weblog schrijf ik niet vaak recensies. Maar dit boek verdient het gelezen te worden, voor de hele familie De Kom, zoals die naar voren komt en over de eenheid van praktijk en theorie, zoals Anton de Kom die zag. Zijn idealen zijn actueel, van grote betekenis.


STOP DE OORLOG!