Een vos met mensenkennis?

Afgelopen tijd las ik een paar keer over vogels op de Waddeneilanden dat vooral de Drieteenstrandlopers zo schattig zijn wanneer ze opvliegen of wegtrippelen, wanneer er op het strand wandelaars aan komen lopen.
      Ja dat doen ze. Wandelaars zetten vaak flink de pas erin, en dan kun je als foeragerende vogel niet zo veel anders dan een beetje maken dat je wegkomt. Helemaal als er honden bij loslopen.
    Maar deze vogels zijn vaak niet zo schuw als gesuggereerd wordt. Als je in de eblijn rondscharrelt, bijvoorbeeld om schelpen te zoeken, en je dus maar weinig beweegt, zit je in het voedingsgebied van de strandlopers. Als je je dan maar langzaam genoeg voortbeweegt komen ze vaak heel dichtbij. Een enkele keer lopen ze vrijwel over je voeten heen. Dus de mens let niet alleen op het gedrag van de dieren, de dieren ook op het gedrag van de rondscharrelende mens. Niet ieder mens doet hetzelfde.
    En wil je foto’s nemen van deze vogels? Dat kan vaak makkelijk, als je maar rustig aan doet. Bijgaande foto’s van vogels nam ik afgelopen augustus, ’s ochtends vroeg op het strand van de Boschplaat op Terschelling. Er zat een flinke groep meeuwen, strandlopers, Bonte Pieten en Bontbekplevieren. Door gewoon op de grond te gaan zitten en af te wachten zat ik in korte tijd midden tussen de actief foeragerende vogels. Ze letten – zo lijkt het – dan nog nauwelijks meer op je. Dus staan ze er mooi op.

Niet alleen vogels lijken benaderbaar. Wat later, in september, liep ik rustig aan op de dijk in de Westerbroekstermadepolder, niet zo ver van Foxhol. Vogels bekeken vanuit en rondom de vogelhut, terug naar huis. Halverwege het dijkje zag ik dat ik vanuit de verte, op het pad, bekeken werd door een kat, neen, bij nader inzien een vos.
    Dat duurde even, maar hij (zij) vertrouwde het wel kennelijk. Zag er vriendelijk uit, een jong beest waarschijnlijk. Na enkele minuten vervolgden de vos en ik onze weg, dus recht op elkaar af. Het dier liep rustig, maar bleef oplettend kijken. Leek zelfs even bij me te willen blijven staan, maar wandelde toen vlak langs me heen. Soepeltjes weer verder, mij voorbij en een stukje verderop het riet in. Hij (zij) zal in dit gebied vaker mensen gezien hebben. Het is er vaak stil, maar wie er komt wordt gezien, het is een open gebied.
      Nu zijn er overal wel vossen, onderweg met een beetje opletten vaker te zien. De meeste houden toch afstand. Wellicht is er een nieuwe generatie die de mens oplettend bekijkt of die benaderbaar is. Niet zo verstandig als alle vossen dat gaan doen, geloof ik. 

Op weg naar de zinlooste oorlog ooit?

In het boek De judaskus schrijft de Portugese schrijver António Lobo Antunes indringend over de ervaringen van de zinloze oorlog van de koloniale ‘mogendheid’ Portugal in Angola. De oorlog die toen al, zo’n veertig jaar geleden, alleen maar verloren kon worden.
    ‘Verloren’ is niet eens het goede woord, want tegenover verlies staat ‘winst’, en bij de hier ervaren totale zinloosheid bestaat er geen winst.

Het boek is zo goed geschreven dat de uitdrukking van zinloosheid alleen maar wordt benadrukt, het hele boek door, de hele tijd door. Wat doen ‘we’ hier?
    ‘Daar lagen we een jaar lang te sterven, niet de dood van de oorlog, die ineens, met een flitsende knal je hoofd verbrijzelt en om je heen een warrige woestenij achterlaat van gekreun, paniekerig geschreeuw en wild geschiet, maar de tergend langzame marteldood van het wachten, het wachten op de maanden, het wachten op mijnen op de weg, het wachten op malaria, het wachten op de steeds onwaarschijnlijker wordende terugkeer, …’

En dan nu het ‘breaking news’. Donald Trump kondigt de ruimteoorlog aan. Hij start een ‘ruimtemacht’ naast de land-, zee- en luchtmacht en de geheime dienst, met de bijbehorende aankondiging dat de ruimte het nieuwe oorlogsgebied voor de wereld is.
    Voor de wereld? Voor wie? Door wie? Wie zwengelt dit dan aan? Hebben we hier te maken met een onvermijdelijke logica? Zijn er nog overlevenden mogelijk? Het is zinlozer dan zinloos, waarmee trouwens niet bedoeld wordt dat eerdere oorlogen dat wél waren.
      De oorlog wordt aangekondigd waar de vijanden nog bij gezocht worden? Die zijn er vast wel. Dit soort fatale logica’s krijgen al te makkelijk voet aan de grond.

De snelle technologische ontwikkeling, de digitalisering en de kapitalistische crises vormen een gevaarlijke hutspot. Een nieuwe bewapeningswedloop met nog grotere dodelijk kracht zet het voortbestaan van de mensheid verder op het spel. En zeker de leefbaarheid, goed sociaal en duurzaam samenleven, ofwel een humane toekomst.
    Het vraagt om een sterk verzet, vredesbewegingen, internationale solidariteit, versterking van de Verenigde Naties, en een integratie van sociale en politieke bewegingen die het onheil in de kiem smoren. Eén strijd van sociale duurzame democratie, gericht tegen agressie en cynisme.

Tegenover extreme zinloosheid moet de helende kracht van zingeving staan. Dat kan hier moeilijk anders dan progressieve sociale krachten te bundelen. Over nieuwe oorlogsdreigingen mag geen naïviteit bestaan.




Citaat: António Lobo Antunes, De judaskus, 1983. Vertaald door Harrie Lemmens, Uitgeverij Cossee, Amsterdam 2002, p. 132.

… en nog wat foto’s

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 19
Deze ‘tijdelijke serie’ blogs geeft een overzicht van mijn publicaties: twee oudere artikelen en de boeken. De vorige blog, nr. 18, van 15 december 2019, is de laatste inhoudelijke. Het overzicht is grotendeels overgenomen van de website jasperschaaf.nl. Die wordt in 2020 opgeheven.
      Op de website stonden ook foto’s. Een deel ervan als afronding hieronder. In het vervolg komen weer de ‘normale’ blogs met uiteenlopende beschouwingen over filosofie, politiek en natuur.

Amblève

 

Noordhoren (Neptunea antiqua), Schier, paal 8, 29 maart 2013

 

Slanke Noordhoren (Colus gracilus), Schier, paal 8, 20 januari 2014 

Ovale Zonneschelp (Gari depressa), Terschelling, paal 1.600, 2010

Gewelfde Mantel (Flexopecten flexuosus), Schiermonnikoog, 30-4-2013, paal 12

Waarschijnlijk een stuk rib, groot zoogdier (mammoet of neushoorn), Zandmotor, 20-11-2013, 30 cm, 2,5 kilo. Determinatie Klaas Post, Natuurhistorisch Museum Rotterdam

 

Fossiel, wsch. deel van scheenbeen van jong wild varken of hertachtige, vroeg holoceen, 175 mm, paal 8, Schier, 2-12-2013, Door mens bewerkt. Determinatie, dank aan Klaas Post en Jørn Zeiler. 

Paddepoel

Ronde Zonnedauw, Wierdense Veld

Krasser, Kienveen

Rups van Helmkruidvlinder, Groningen

Ook in de voortuin midden in de stad

 Moeflons, Ampsen

 Achter Ampsen

 Grutto

Wad, Schiermonnikoog

Actief socialisme en vrijheid – Een boek, vier studies

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 18
Deze ‘tijdelijke serie’ blogs geeft een overzicht van mijn publicaties: twee oudere artikelen en de boeken. De artikelen zijn een keuze. Er zijn ook stukken in boekpublicaties of als brochure verschenen.
Hier de inhoud van het recente boek: ‘Actief socialisme en vrijheid, Pleidooi voor hechtere linkse samenwerking, Doorbreek de vanzelfsprekendheid’, uit 2018.

Actief socialisme. Ook in tijden van kapitalistische hegemonie is een socialistische politiek mogelijk. Op groter maatschappelijk niveau en in de eigen straat. Doorbreek de vanzelfsprekendheid. Want het is niet vanzelfsprekend dat voor eeuwig één productiestelsel domineert, dat bovendien op een slecht beginsel, op egoïsme is gebaseerd. Dat moet veel beter kunnen.
    Marx eiste meer dan eens: ‘Afschaffing van het loonsysteem!’ De blinde expansie van het kapitaal. ‘Afschaffen’, dat moet nog altijd gebeuren, ten gunste van de mensheid en de natuur.

Dit boek, ‘Actief socialisme’, kent een zekere tweedeling. Het begint met tien hoofdstukken over politieke denkers: de klassieke Chinese filosofie, Aristoteles, Spinoza, Rousseau, Dietzgen, Marx, Engels, Gramsci, Luxemburg en Sivaraksa. Hier wordt tevens een hoofdstuk gewijd aan het klimaat en de noodzaak van sociale rechtvaardigheid.
    Deze hoofdstukken, die veel zeggen over machtsvorming, gaan vervolgens over in beschouwingen over de consequenties voor een actuele werkelijk progressieve, socialistische politiek.
    Conclusie: er worden kansen gemist voor een democratische, radicaal socialistische of linkse politiek. Er wordt nog niet consequent, consistent en wervend gewerkt aan een brede sociale en democratische machtsvorming. Noch door partijen, noch door andere organisaties en personen.

Is dat nieuws? Oud nieuws misschien, maar heel actueel, gezien de grote opgaven die er liggen op terreinen als sociale ongelijkheid, de arbeid, collectieve voorzieningen, de biodiversiteit en het klimaat.
    Blokkades voor duurzame samenwerking zijn er genoeg. Maar die zijn bekend en nooit een geldige uitvlucht voor wie socialistische politiek voorstaat. Hoewel grotere en hechtere eenheid verkrijgen moeilijk lijkt in een individualistische tijd, kan toch worden gesteld – gezien alle kennis over macht en machtsvorming – dat de socialisten samen aan de slag moeten. Vanuit veel invalshoeken. Socialisten en activisten in de brede zin van het woord. Linkse samenwerking, niet ervoor weglopen omdat het lastig is.


Uit de inhoud

-  Een socialere samenleving is mogelijk

-  Aristoteles – Op zoek naar het juiste midden

-  Politiek in het oude China

-  Klimaat, evolutie en maatschappijvisie

-  Hoe praktisch om te gaan met uiteenlopende visies? – Joseph Dietzgen

-  Maatschappelijke vervreemding en het klimaat

-  De neutrale mens, zijn wereld en de vervreemding

-  Voor verandering is macht nodig

-  Twee persoonlijke pijlers om het vol te houden

-  Het speelveld van de vrijheid en het proletariaat van nu

-  Verspilde macht en onmacht

-  Het vanzelfsprekende opheffen – Actief socialisme en vrijheid


Actief socialisme en vrijheid, Pleidooi voor een hechtere linkse samenwerking, Doorbreek de vanzelfsprekendheid. Uitgeverij Damon, Eindhoven 2018. ISBN 9789463401425. Prijs € 17,90, verkrijgbaar bij de auteur, de boekhandel en de uitgever.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.



Vier publicaties rondom dezelfde thema’s

Van 2012-2018 zijn verschillende studies gedaan rondom de termen macht, staat, politiek, democratie, kapitalisme, socialisme, vrijheid, geschiedenis, actualiteit en toekomst.
Filosofisch gezien vooral vanuit de lezing van het oorspronkelijke werk van Marx en Engels, maar ook van Aristoteles, Spinoza en een flinke reeks andere denkers.

Het resultaat zijn vier samenhangende publicaties, twee artikelen en twee boeken:

1 – Het artikel: Durven vooruit te denken
Te vinden op Marxists.org met de volgende link:
https://www.marxists.org/nederlands/schaaf/2012/2012conservatisme_socialisme.htm

2 – Het artikel: Na de nihilistische val
Te vinden op Marxists.org met de volgende link:
https://www.marxists.org/nederlands/schaaf/2013/2013nihilisme.htm

3 – Het boek: Het speelveld van de vrijheid

4 – Het boek: Actief socialisme en vrijheid

Het speelveld van de vrijheid

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 17
Deze ‘tijdelijke serie’ blogs geeft een overzicht van mijn publicaties: twee oudere artikelen en de boeken. Hier ‘Het speelveld van de vrijheid – Marx, Spinoza, overwegingen over vrijheid en macht – Twee essays’ uit 2014.

‘Het speelveld van de vrijheid’ bestaat uit twee essays. Het eerste heet ‘Vrijheid in Karl Marx’ werk’. Dit stelt de vraag of Marx’ filosofie, die eigenlijk een vrijheidsfilosofie is, de concrete dagelijkse ervaringen van vrijheid of onvrijheid wel voldoende overdenkt. In de discussie met de anarchist Michael Bakoenin lijkt op dit punt een tekort bestaan. Dat zou alsnog opgeheven moeten worden in een actueel marxistisch denken.

Het tweede essay is: ‘Het speelveld van de vrijheid – Macht, menigte, kennis en vrijheid in het licht van de filosofie van Marx en Spinoza’. Dit onderzoekt aan de hand van het denken van Marx en Spinoza de relatie tussen macht en vrijheid. Macht is voor sommigen een vies woord. Maar een sociale en democratische macht lijkt een noodzakelijke voorwaarde om concrete vrijheden te kunnen realiseren en uit te breiden.

Van Marx is bekend dat hij de ‘proletariërs van alle landen’ opriep zich te verenigen. Ook Spinoza schreef geruime tijd voor Marx, dat ‘in vereniging’ macht en vrijheid kunnen groeien. Dit is een uitgangspunt voor een sociale en democratische visie op de politiek: realistische vrijheid en dynamische macht.


Uit de inhoud

-  Vrijheid in Karl Marx’ werk

-  Vrijheid en noodzakelijkheid bij Aristoteles en Spinoza

-  De grote kracht van het woord vrijheid

-  Joseph Dietzgen, een beetje anarchist?

-  Marx versus Bakoenin

-  Debat met de bakoenisten, overtuigende en minder overtuigende argumenten?

-  Antonio Negri, irritant en intrigerend

-  Werd Marx door Spinoza geïnspireerd bij het schrijven van Das Kapital?

-  Macht, menigte en rationaliteit – Machiavelli en Spinoza

-  Dialectiek van de macht en het speelveld waarop gespeeld wordt

-  Vrijheid, democratie en sociale organisatie


Het speelveld van de vrijheid – Marx, Spinoza, overwegingen over vrijheid en macht – Twee essays, Uitgeverij Damon, Budel 2014. ISBN 9789460361937. Prijs € 17,90, verkrijgbaar bij de auteur, de boekhandel en de uitgever.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.

Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 16
Deze ‘tijdelijke serie’ blogs geeft een overzicht van mijn publicaties: twee oudere artikelen en de boeken. Hier ‘Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie, Feuerbach herlezen’ uit 2010.

 
‘Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie’ herleest de filosofie van Ludwig Feuerbach (1804-1872). Hij vroeg zich af wat de beweegredenen zijn voor geloof en religie. In zijn filosofie staat niet zozeer het al dan niet bestaan van god centraal, maar eerder de omstandigheden en gevoelens van waaruit mensen vragen om hoop en gerechtigheid. Karl Marx formuleert mede vanuit deze gedachte zijn politieke maatschappijkritiek.

Deze fundamentele kritiek sluit een respectvolle benadering van principieel andere meningen niet uit. Dit boek sluit wat dat betreft aan bij Rosa Luxemburg die schreef: ‘Vrijheid is altijd de vrijheid van de andersdenkenden.’

Vrijheid is echter niet vrijblijvend. Kritiek blijft noodzakelijk waar religieuze denkwijzen onderdrukkende vormen aannemen. Daarover moet de discussie gaan, zonder het respect voor andere ideeën op te geven. ‘Godsdienstkritiek’ verkent dit lastige spanningsveld dat niet alleen vandaag de dag actueel is, maar dat altijd zal zijn.


Uit de inhoud

-  Religie als projectie van het menselijk bestaan – Feuerbach en Marx

-  Het aardse tranendal bestreden – Uiteenlopende ‘oplossingen’

-  John Locke, tolerantie en godsdienstkritiek

-  Kritisch, tolerant en grenzen

-  Open en respectvol, moeilijk genoeg

-  Discussies over verbieden

-  Natuurwetenschappelijk materialisme als halve oplossing

-  Richard Dawkins’ platte religiekritiek

-  Spinoza, Marx en de vrijheid van geweten

-  Bemoeien mag! Kritiek die respect afdwingt

-  Ik en jij – vrijheid als de vrijheid van andersdenkenden


Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie, Feuerbach herlezen, Uitgeverij Damon, Budel 2010. ISBN 9789055739943. Prijs € 17,90, verkrijgbaar bij de auteur, de boekhandel en de uitgever.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com

Marx, zó gelezen

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 15
Deze ‘tijdelijke serie’ blogs geeft een overzicht van mijn publicaties: een keuze uit mijn artikelen, twee van geruime tijd terug, en de boeken. Hier ‘Marx, zó gelezen’ uit 2005.

‘Marx, zó gelezen’ is na ‘Marx, bekend en onbekend’ de tweede bundel met korte stukken over Karl Marx en Friedrich Engels. De meeste zijn als inleiding leesbaar en kunnen bijdragen Marx’ werk en theorie beter te begrijpen.
    Sommige stukken zijn meer historisch, andere meer op de actualiteit gericht.

Naast bekende onderwerpen komen zaken aan bod die je in weinig boeken over Marx en Engels zult vinden. Zo schreef Marx over de doodstraf en Engels over de export van Duitse alcohol van beroerde kwaliteit. Zelfs het vraagstuk van ontbossing kan men in het werk van hen aantreffen, alsmede de slavernij in Suriname.
    Deze onderwerpen staan bij deze grondleggers van de revolutionaire socialistische theorie in een breder sociaal kader en laten kernpunten van hun denken zien.


Uit de inhoud

-  Met Marx op de trekschuit

-  Marx over de doodstraf

-  Een gebrek van het Duitse idealisme

-  Bakoenin, onze vriend

-  Denken met een barst

-  Thomas Münzer

-  Surinaamse slavernij

-  Drank met een vieze smaak

-  Korter werken wanneer dat kan

-  Een zekere ongelijkheid

-  Onverbiddelijke ontbossing

-  De dialectische gang van de revolutie

-  Een omvattende filosofie


Marx, zó gelezen, Uitgeverij Damon, Budel 2005. ISBN 9789055736454. Prijs € 16,90, verkrijgbaar bij de boekhandel en de uitgever. Zie ook de website van de uitgeverij www.damon.nl.



NB – Enkele stukken van mijn hand zijn ook te vinden op ‘Marxists.org’ op internet.
Kijk op:  https://www.marxists.org/nederlands/filosofie/index.htm

Dialectiek en praktijk – Een inleiding in dialectisch denken

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 14
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs geef ik een overzicht van publicaties: enkele artikelen en de boeken. Hier ‘Dialectiek en praktijk, De creatieve tegenspraak, Een inleiding in dialectisch denken’ uit 2005.

‘Dialectiek en praktijk’ is een inleiding in dialectisch denken. Het boek heeft als ondertitel ‘De creatieve tegenspraak’, omdat in de dialectische filosofie verondersteld wordt dat tegenspraak en interacties iets nieuws bewerkstelligen.
    Dialectiek betreft een wijze van filosoferen die als lastig bekend staat. In ‘Dialectiek en praktijk’ is gekozen voor een vrij losse opzet om deze filosofie toegankelijker te maken.
    In korte hoofdstukken, vergezeld van illustratieve ‘Terzijdes’, komen verschillende aspecten van de dialectiek aan bod. Het gaat dan om namen van filosofen als Heraclitus, Hegel en Marx, en om uiteenlopende maatschappelijke thema’s.

Wat kan dialectisch denken voor de praktijk betekenen? Bijvoorbeeld inzicht in de relatie tussen waarheid en vergissing. Of hoe de werkelijkheid te begrijpen, wanneer deze aan sterke verandering onderhevig is.
    ‘Dialectiek en praktijk’ kan een basis vormen voor de lezer die zich verder in de dialectische filosofie wil verdiepen.


Heraclitus: ‘Het is nodig dat mensen die naar wijsheid streven, zeer veel zaken onderzoeken.’


Uit de inhoud

-  Wat is dialectiek?

-  Dialectiek, een oud verhaal – klassieke Griekse filosofie

-  Drijfveer van dialectische ontwikkelingen

-  Rationaliteit en handelen

-  Vergissing en dialectiek

-  Dialectische onzuiverheid

-  Hegel

-  De mens als bewogen beweger

-  Dialectiek en dialoog

-  Dialectiek en milieubeleid

-  Speelveld en zoekbeeld

-  Metafysica, tijd, spiritualiteit

-  Dialectiek en alledaagsheid


‘Dialectiek en praktijk, De creatieve tegenspraak, Een inleiding in dialectisch denken’, Uitgeverij Damon, Budel 2005. ISBN 9789055736461. Prijs € 16,90, verkrijgbaar bij de boekhandel en de uitgever. Zie ook de website van de uitgeverij www.damon.nl.

Dilemma’s en keuzes

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 13
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs geef ik een overzicht van publicaties: enkele artikelen en de boeken. Hier het ethiekboek ‘Dilemma’s en keuzes, Sociale ethiek in de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening’ uit 2002.

 
‘Dilemma’s en keuzes’ biedt een sociale ethiek, gericht op de praktijk van welzijn, zorg en hulpverlening.
    Het boek is twintig jaar geleden geschreven, vóór de transities in de zorg en hulpverlening, die gepaard gingen met grote bezuinigingen in de collectieve sector. Dat maakt dit boek deels verouderd. Er zijn momenteel – vaak heel ingrijpend – andere concrete kwesties aan de orde. Anderzijds komen in de interacties van de mensen die zorg krijgen en zorg- en hulpverleners nog tal van ethische kwesties naar voren die wél vergelijkbaar zijn met eerdere. In die zin kan dit boek ook voor de hedendaagse praktijk relevante gezichtspunten naar voren brengen. Zie ook de inhoudsopgave hieronder.

Ethisch denken en handelen betekent leren omgaan met de vrijheid van de mens. Het beginsel vrijheid is niet alleen ‘mooi’, maar brengt ook sociale verantwoordelijkheden met zich mee. Dit spanningsveld van autonomie, verantwoordelijkheid en maatschappelijke mogelijkheden komt uitgebreid aan de orde in ‘Dilemma’s en keuzes’. Het contact tussen mensen die betrokken zijn in de hulpverleningssituatie vormt een uitgangspunt van dit boek.

Behalve voor de zorg kan dit boek voor een bredere doelgroep interessant zijn. Het is tevens bruikbaar voor de hogere leerjaren van het HBO en andere vormen van hoger onderwijs.
    Op de voorkant van het boek staan de boeien die opgeslagen staan in de haven van Terschelling. Boeien op het land refereren aan de normen die gelden op zee. Zo laat het boek ook problematische kanten zien van bepaalde normen die geacht worden te werken in de hulpverlening.


Uit de inhoud

-  Pleidooi voor een ethiek die de dynamiek van de werkelijkheid erkent

-  ‘Contact’ als filosofische categorie. De mens als sociaal wezen: in contact met de ander ontstaat het mens-zijn

-  Kan de ethiek het risico van een te smal perspectief vermijden?

-  Sociale dialectiek van Marx en de vrijheidsfilosofie van Sartre

-  Verbreding van het gezichtspunt van het autonome individu in de hulpverlening

-  Autonomie en dwang in de psychiatrie. Is dwang soms geoorloofd of zelfs een zorgplicht?

-  Zware kwesties niet vermijden. Buurten, zwerven en drugs

-  Het perspectief van sociale normativiteit en persoonlijke verantwoordelijkheid


‘Dilemma’s en keuzes, Sociale ethiek in de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening’, Uitgeverij Damon, Budel 2002. ISBN 9789055732784. Tweede ongewijzigde druk 2003.
Het boek kost € 19,90,-, verkrijgbaar bij de boekhandel en de uitgever. Zie ook de website van de uitgeverij www.damon.nl.

‘Kunt u de rails ophangen?’

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 12
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs geef ik een overzicht van publicaties: enkele artikelen en de boeken. Hier het boek ‘Kunt u de rails ophangen? Want ik durf niet in de lucht!’ uit 2001.

Dit boekje is onder meer het verslag van het wijkproject Heel de Buurt in de Groninger wijk Corpus den Hoorn, dat liep van 1996-2001. Maar vooral biedt ‘Kunt u de rails ophangen? Want ik durf niet in de lucht!’ een set van op ervaring gestoelde handreikingen hoe op wijkniveau een samenhangende sociale ontwikkeling mogelijk is.
    Het gaat dan om methodieken van samenlevingsopbouw, welzijn, zorg en participatie. Trefwoorden zijn: outreachend en vraaggericht werken, communicatie, sluitende aanpak, de wijkbewoner staat centraal.

Veel van de actuele discussies over wijkgericht werken komt aan de orde in deze publicatie. De goede lezer kan echter ook zien dat wijkgericht werken zorgvuldiger kan worden opgebouwd dan momenteel vaak gebeurt. Ook het beroep op ‘participatie’ behelst heel wat meer dan verantwoordelijkheden ‘zomaar’ aan de burger toebedelen.


Uit de inhoud

-  ‘Dit is toch wel een mooie wijk …?’

-  Veel plannen, één proces

-  Soms vernieuwend, soms heel gewoontjes

-  Integraal werken als leuze en uitdaging

-  Methoden die motiveren

-  Enkele vuistregels voor goede communicatie

-  Toch maar even die rails ophangen

-  Sleutels voor de voordeur

-  En ook nog eens opbouwwerk …!

-  ’t Begint met respect voor elkaar in de wijk

‘Kunt u de rails ophangen? Want ik durf niet in de lucht!’ werd in 2001 uitgegeven door het project Heel de Buurt in samenwerking met het Provinciaal Instituut Zorg en Welzijn Groningen. 88 pagina’s. ISBN 978 90 80565838. Niet meer voorradig.

Boeddhisme en betrokkenheid

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 11
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs geef ik een overzicht van publicaties: enkele artikelen en de boeken. Hier het boek Boeddhisme en betrokkenheid, uit 2000.

‘Boeddhisme en betrokkenheid, Kan de Boeddha-dharma bijdragen aan een marxistisch georiënteerde inzet van maatschappelijke betrokkenheid?’ Een lange titel na de pakkende hoofdtitel, die de probleemstelling kort verklaart. Uitgevers wilden het niet uitgeven en weigerden dat te doen met het smoesje dat Marx en Boeddha zich niet combineren laten, zonder zich er verder in te verdiepen. Eigenlijk wilden ze zo’n boek helemaal niet in een tijd waarin Marx nauwelijks gelezen of genoemd werd.
    Wat kan de boeddhistische leer, de Boeddha-dharma bijdragen? Een houding te vinden waarin men ook bij politieke tegenslagen betrokken en actief kan blijven. In het boek komt ook het geëngageerde boeddhisme aan bod, dat zich richt op progressieve, soms socialistische maatschappijverandering.

Dit boek kijkt vanuit marxistische ideeën naar het boeddhisme. Het gaat dan om de dagelijkse actieve inzet. Soms kan wat afstand hiervan nemen zinvol zijn, juist om sociaal betrokken te kunnen blijven. Immers, acties kunnen ook tot teleurstelling leiden. Afstand nemen kan dan bijdragen cynisme en vrijblijvendheid te vermijden. Sociale betrokkenheid wordt dan meer duurzaam.
    Tussen marxisme en boeddhisme blijken verschillende verbanden en overeenkomsten te bestaan. Bijvoorbeeld dat in beide richtingen bewust dialectisch denken bestaat.

Bij het verschijnen van het boek schreef het Kwartaalblad Boeddhisme (voorjaar 2001) dat het boek ‘een integere poging is om systematisch na te gaan waarin marxisme en boeddhisme van elkaar verschillen en in welke mate beide denksystemen toch meer gemeen hebben dan hun aanhangers vaak veronderstellen.’


Uit de inhoud

-  Boeddhisme, marxisme, vrijheid en betrokkenheid

-  Klassieke vragen van Anaximander tot Dietzgen

-  Materialistische dialectiek

-  Vrijheid en betrokkenheid

-  Boeddhisme, vrijheid en betrokkenheid als visie

-  Een beetje metafysica kan geen kwaad

-  Lastige praktijk in een ingewikkelde wereld

-  Spelen met de spiegel, spelen met nirwana

-  Wat je doet moet je goed doen

-  Betrokkenheid en de discipline van de redelijke afstand


Boeddhisme en betrokkenheid, Kan de Boeddha-dharma bijdragen aan een marxistisch georiënteerde inzet van maatschappelijke betrokkenheid? In eigen beheer uitgegeven onder het logo Dialectiek, Groningen 2000, 256 pagina’s, ISBN 978 90 80565814.
Het boek is te koop voor € 5,- plus verzendkosten.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.

Karl Marx, Bekend en onbekend

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 10
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs geef ik een overzicht van publicaties, enkele artikelen en de boeken. Hier het boek Karl Marx, Bekend en onbekend, uit 2000.

‘Karl Marx, Bekend en onbekend’ is een bundel artikelen met uiteenlopende onderwerpen over en naar aanleiding van de werken van Karl Marx en Friedrich Engels.
    Het is geen systematische of chronologische inleiding in hun voornaamste ideeën. Maar bij lezing van de artikelen blijken veel van hun theorieën aan bod te komen.
    Het gaat dan om politieke theorie, socialisme en communisme, kritiek op de politieke economie en dialectische filosofie.

De naam Marx is bekend, maar weinigen lezen Marx zelf nog. Dat is een gemis. Marx’ werk zet altijd aan tot denken. Veel ervan is ook vandaag van grote betekenis.
    Naast Marx en Engels komt men in dit boek de namen tegen van Wladimir Lenin, Rosa Luxemburg, Joseph Dietzgen en anderen.


Uit de inhoud

-  Over Marx’ artikel ‘Zur Kritik der Dinge in Amerika’

-  Dialectiek – Het kloppend hart van het marxisme

-  Vrijheid als rode draad

-  Dialectiek, natuur, geschiedenis

-  ‘Het Communistisch Manifest’ – Een schat aan inzichten

-  Lenin: ‘Liever minder, maar beter’

-  Marx’ Nederlandse familie

-  Over de meerwaardetheorie

-  Twintig overwegingen bij Marx’ ‘11e These over Feuerbach’


Karl Marx, Bekend en onbekend, is in eigen beheer uitgegeven onder het logo Dialectiek, Groningen 2000, 240 pagina’s, ISBN 978 90 80565821.
Het boek is te koop voor € 5,- plus verzendkosten.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.

De toekomst van het individu als sociaal wezen

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 9
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs presenteer ik twee oude artikelen en de boeken die ik schreef.
Hier het boek De toekomst van het individu als sociaal wezen, Een sociale cultuurkritiek, uit 1996.

De toekomst van het individu als sociaal wezen gaat kritisch in op een reeks van maatschappelijke en politieke tijdsverschijnselen. Met veel voorbeelden, zoals het mondiale aantal internetgebruikers. Dat was in 1995 zo’n 50 miljoen. Dat getal, vergeleken met nu, maakt begrijpelijk dat veel van dit boek gedateerd overkomt. Maar de vragen over ongelijkheid zijn dat zeker niet. In die zin kan het nuttig zijn over een langere periode eens de sociale tijdsverschijnselen, alsmede de kritiek erop, naast elkaar te leggen.
    Individualisme is niet hetzelfde als persoonlijkheidsontwikkeling. Ontwikkeling van individualiteit kan pas goed slagen als de maatschappelijke ontwikkeling niet stagneert. Dit boek geeft een reeks van samenhangende beschouwingen over individualisering met als centrale tegenspraak ‘Nieuwe kansen versus sociale armoede’.
    Er zijn nieuwe kansen voor een door het humanisme geïnspireerd zelfbewust leven. Tegelijk trekken veel mensen zich terug in een beperkt privédomein en leidt een doorgeslagen individualisme tot een diepgeworteld gevoel van ontevredenheid.

Zo bestaat een spanningsveld dat in dit boek concreet bezien wordt op het gebied van arbeid, onderwijs, sociale zorg en politiek. En komen de materiële verhoudingen aan bod waarin beperkingen bestaan, waardoor positieve verworvenheden bij lange na niet binnen ieders bereik liggen.
    De voorbeelden in dit boek zijn soms wat gedateerd, de rode draad is dat niet.


Uit de inhoud

-  Individualisering versus persoonlijkheidsontwikkeling

-  Sociale en persoonlijke vervreemding

-  Maatschappelijke tweedeling als rem op de persoonlijkheidsontwikkeling

-  Flexibilisering en vervreemding

-  Onderwijs als individualiseringsproces

-  De noodzakelijke toekomst van een sociale zorg

-  Weg met cynisme en overdreven relativisme

-  Ethische tegenbeweging als beweging van het sociale

-  Een mooi CV garandeert nog geen persoonlijkheid


De toekomst van het individu als sociaal wezen, Een sociale cultuurkritiek. Uitgeverij Van Gorcum, Assen 1996, ISBN 978 90 232 3139 2.
Het boek is te koop voor € 2,- plus verzendkosten.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.

De filosofie van de handwerker Joseph Dietzgen

Weblog Tijdelijk Anders Nummer 8
In deze ‘tijdelijke serie’ blogs presenteer ik twee oude artikelen en de boeken die ik schreef.
Hier het eerste boek, De dialectisch-materialistische filosofie van Joseph Dietzgen.

Joseph Dietzgen (1828-1888) was leerlooier en filosoof. Marx noemt hem op het Haagse congres van de Internationale in 1872 ‘onze filosoof’ en heeft eens gezegd dat Dietzgen een van de geniaalste arbeiders was.
    Dietzgen formuleert een omvattende filosofie: kennistheorie, ontologie en een sociale filosofie. Toen aan het begin van de 20e eeuw veel van de filosofische geschriften van Marx en Engels nog ongepubliceerd waren, ontstond in de arbeidersbeweging discussie of Dietzgens denken een filosofische basis voor het marxisme kon vormen.
      Over hem schreven onder meer Wladimir Iljitsch Lenin, en in Nederland Anton Pannekoek, Herman Gorter en Henriëtte Roland Holst.
    Friedrich Engels schreef : ‘Deze materialistische dialectiek, die sedert jaren ons (Marx’ en Engels’) beste instrument en ons scherpste wapen was, werd merkwaardigerwijs (…) onafhankelijk van ons en zelfs van Hegel, nog eens ontdekt door een Duitse arbeider, Joseph Dietzgen.’


Uit de inhoud van het boek

-  Leven en werk van Dietzgen

-  Moeilijkheden bij het beoordelen van Dietzgens filosofie

-  Feuerbach en Marx – De historische grondslag van Dietzgens denken

-  Dialectische ontologie als vrucht van kennistheoretische beschouwingen

-  Moraal en theologie als ideologisch vraagstuk

-  De betekenis van Marx’ economisch werk voor Dietzgens filosofie

-  Joseph Dietzgens politieke ideeën en het marxisme binnen de Duitse en Amerikaanse arbeidersbeweging

-  Dietzgen bij Nederlandse denkers


Later kwam ik vaker op Dietzgen terug, zoals in het boek over Feuerbach en de godsdienstkritiek uit 2010. Onder meer over wat Dietzgen vindt van beeldende taal in de propaganda. Hieronder een fragment uit dit boek.


Zeg de waarheid in homeopathische hoeveelheden

Beeldende taal en de vorm van de preek komen terug bij veel revolutionaire sprekers. De preek kan ook bewust als communicatiemiddel worden ingezet. De momenteel in de vergetelheid geraakte leerlooier en ‘arbeidersfilosoof’ Joseph Dietzgen ontwikkelt mede op basis van het werk van Feuerbach en Marx een dialectisch-monistische en materialistische visie. Om deze begrijpelijk te presenteren maakt hij bewust gebruik van de preek. Hij start in 1870 een artikelenserie onder de titel De religie van de sociaaldemocratie. Dit werk is opgebouwd in preken, zoals Dietzgen ze zelf noemt. Deze vorm spreekt het volk aan, de werkman is eraan gewend. De arbeider leest niet, hij luistert. De preek is een krachtige vorm van overdracht. De nieuwe revolutionaire leer – daarmee bedoelt Dietzgen de revolutionaire sociaaldemocratie – moet met preken worden uitgedragen.
      Dietzgen heeft veel waardering voor Marx’ Het kapitaal en schrijft als een der allereersten er een grondige recensie over. Maar hij zegt ook in een brief aan Marx in 1868: ‘Jouw leer is te sterk voor deze bekrompen wereld en moet daarom in homeopathische hoeveelheden worden uitgedragen.’ De waarheid is te complex om in één keer te vatten, en kan daarom maar beter in aansprekende deelwaarheden worden verbeeld.



De dialectisch-materialistische filosofie van Joseph Dietzgen. Uitgeverij Kok Agora, Kampen 1993, ISBN 9039105634. Proefschrift. Het boek is te koop voor € 2,- plus verzendkosten.
Belangstelling? Mail naar jasperschaaf@gmail.com.