Klimaatacties, kernenergie en het recht van alle mensen

 

Er schijnt in Nederland een nieuwe regering in de maak te zijn en achter de schermen wordt hier al maandenlang aan gesleuteld. Foei! Het komt toch weer neer op de veelverfoeide achterkamertjespolitiek. En het gaat inhoudelijk ook al niet de goede kant op, zeker niet in alle opzichten. Zo meldt de Volkskrant van 12 november dat de bouw van kerncentrales op de agenda staat, als reële mogelijkheid. Want ja, de windmolens en zonneparken leveren niet genoeg. De kernenergie wordt daarom opgevoerd als de nooduitgang van de klimaatcrisis.

Dat bericht stoort. Het is een zwaktebod. Vooral omdat het een vlucht lijkt in louter technocratische oplossingen die los staat van de noodzaak de natuur, het leven, de leefstijl, de ethiek, kortom alles wat menselijk is voorop te stellen in de aanpak van de energie- en klimaatcrisis.
      Men denkt, zo wordt gezegd, aan twee centrales. Te bouwen in een jaar of tien. Bij die woorden zullen de handen jeuken van de managers van bedrijven die hier mooie investering in zien, waar ook nog flink mee te verdienen valt. Leve de klimaatcrisis? Dan vergeet je de diepe biodiversiteitscrisis, waaronder de vele vervuilingen.

Dat het mij stoort besef als ik op de markt een ‘De Riepe’ koop, de straatkrant van Noord-Nederland. Het redactionele artikel van dit blad heeft als treffende kop: ‘Het recht van alle mensen.’ En dat gaat over de rechten van daklozen, zieken, migranten, mensen met een strafblad, enzovoort. Dat je die rechten ook moet zien, ze kent en ze toepast.
    En precies dat is in het geding wanneer de politieke leiders van het rijke Westen denken het hele complex van het klimaat en de natuur af te kunnen kopen met (wat) kerncentrales. Dit leidt tot oplossingen waarin de arme landen de grondstoffen mogen leveren en ongetwijfeld ook nog het kernafval onder hun Afrikaanse of Aziatische grond mogen opbergen. Die moeten het verder ‘maar’ doen met zonnepanelen, in Afrika schijnt toch de zon?

In de krant staat niet dat als het Westen weer op kernenergie over meent te moeten stappen, men ook aan de armere landen nucleaire kennis, technologie en een passende financiering zou moeten leveren. Kortom, de inzet van kernenergie leidt zonder kritische sociale tegenweer tot louter egocentrisme en hierbij wordt een egoïstische technocratie vooropgesteld. Als politieke sluitpost kan dat alles worden afgedekt door de geopolitieke – al dan niet militaire – activiteiten, die momenteel op alle continenten meespelen.

De onvermijdelijke komende discussies over dit thema, de nieuwe kernenergie, zullen vooral gaan over optelsommen van stroom, geleverd door windmolens, zonne-energie, andere groen geachte bronnen, maar zullen toch vooral ook moeten gaan over aanverwante sociale thema’s als de tegenstelling rijk-arm, de huisvestings- en voedingsvraagstukken enzovoort. Dus ook over rechtvaardigheid, eerlijkheid, altruïsme, sociaal leven en gepaste vormen van duurzaam consumeren en waar nodig een passende versobering.
      De media met de krantenkoppen over kernenergie dreigen als afleiding van de ‘sociale kernvragen’ te gaan werken. Dat leidt tot simpele ‘ja-neen-vragen’ met bijbehorende publieksenquêtes die ingezet worden om draagvlak voor kernenergie te genereren en te vergroten.

Er blijft ecologisch, sociaal en politiek tegenweer nodig. Blijven demonstreren, actievoeren, doorgaan met praten en denken, kennisnemen van problemen elders en een daadkrachtige progressieve stevige politiek zijn noodzakelijk. De Klimaatmars van een week geleden was wat dat betreft een onderdeel van veel dat nog gaat volgen. Omdat de oplossing van de crises niet zit in één ding, maar in alles, dat heel het menselijk leven raakt.
      ‘Het recht van alle mensen’ is in het geding, inderdaad. Mensen van overal in de wereld, alle volkeren. Het gaat niet slechts om één standpunt dat op de agenda gezet wordt om kernenergie als acceptabele oplossing te promoten, maar om tal van samenhangende sociale vragen. En als de uitkomst zou worden dat kernenergie een kortetermijnoplossing zou kunnen bieden, dan moet dat bij voorbaat zó dat alle schadelijke effecten terug te draaien zijn naar echt natuurvriendelijke oplossingen.
      Niets onder de grond stoppen dus.

Wonen, taal en onbewuste indoctrinatie

Ik had het pas met iemand over de verleidelijkheid van het woord. Er wordt vaak zoveel gepraat dat de realiteit ondersneeuwt. Wat is er nog waar, waar gaat het om? Maar ach, zo ernstig is dit niet. Zeg je iets verkeerd dan volgt een kort excuus en wat er blijft hangen zien we dan wel weer.
      Maar taal, taal-constructies en taalfouten kunnen ook een indoctrinerende werking hebben. Hoor je iets steeds weer zeggen, op den duur doet men mee. Ook met vergissingen, ook met politieke standpunten die men tien jaar geleden beslist niet durfde in te nemen en nu bijna vanzelfsprekend lijken. Denk bijvoorbeeld aan de uitlatingen over ‘buitenlanders’ of over het nu als vanzelfsprekend bestaan van voedselbanken, waarvan het bestaan vroeger helemaal niet vanzelfsprekend was. Door er bijvoorbeeld in clichés over te spreken lijkt het bestaan ervan nog meer geaccepteerd, zonder dat een heldere doelgerichte politiek geboden wordt die ruimte geeft voor kritiek en tegenactie.

De woorden die herhaald worden gaan vaak ook over de toekomst en door de vele herhalingen wordt wat ongewenst was soms een gewoontezaak en worden dubieuze opvattingen verinnerlijkt.
    Een voorbeeld van dat risico zag ik in een Utrechtse krant. Daar las ik dat de gemeenteraad van Utrecht heeft ingestemd met de plannen voor de Merwedekanaalzone. En daarna stond er: ‘Dit betekent groen licht voor de bouw van 6000 nieuwe woningen in de nieuwe stadswijk Merwede, waarvan meer dan de helft betaalbaar. In de hele Merwedekanaalzone komen maximaal 10.000 woningen.’ Ook is er besloten over … etc. etc.

Lees je dit goed, wat staat er? De helft betaalbaar? Staat er dat er bijna 3000 woningen gebouwd gaan worden die ‘onbetaalbaar zijn’? Wie stemt daar mee in, wie is er blij?
    Of staat er dat het vanzelfsprekend is dat er bijna 3000 dure woningen komen? Is dat met de gekozen formulering geen verleiding door de taal? Namelijk dat je wel spreekt over betaalbare woningen, maar de impliciete uitspraak over de bouw van dure woningen verder niet uitspreekt?
      Moeten de minder rijke Utrechters nu blij zijn met de betaalbaarheid voor sommigen? Dan worden de feitelijk woningzoekenden wel domweg in twee even grote groepen verdeeld. Terwijl in de realiteit toch een grotere groep woningzoekenden met een kleinere portemonnee bestaat. Is het uiteindelijk geen als vanzelfsprekend gepresenteerde acceptatie van veel te veel dure, voor velen onbetaalbare woningen?
      Zo blijft het de vraag of de echt onbemiddelden in zo’n nieuwe mooie wijken mogen komen wonen. Voor wie is die echt? De acceptatie van een verschil, een klassenverschil, ligt voor de hand in de gekozen formuleringen. Als men dit dan vaak zó hoort kan het effect politieke indoctrinatie zijn. Hoe goed onbedoeld misschien ook.

Het draait hier natuurlijk ook om een simpele taalfout. Er wordt niet bedoeld dat er onbetaalbare huizen worden gebouwd. Maar wel dat ze niet alle 6000 bereikbaar zijn voor iedereen. Daarmee staat er eigenlijk toch we dat we het maar moeten accepteren dat er mooie woningen worden gebouwd, waar veel mensen nooit zullen kunnen wonen.
    Het blijkt maar weer eens hoe nauw de taal steekt. Herhaling van accenten vormt vaak de sluipende acceptatie. Wie in verzet komt tegen de woningnood moet dat voor ogen houden. Woningnood en uitsluiting van groepen is niet normaal. De meer dan 3000 woningen zijn dat op zich wel, maar vormen niet het hele verhaal. Misschien kan nog eens opnieuw naar de verdeling worden gekeken.

Zomaar een mooie jonge bontbekplevier

Het hele klimaat met alle discussies zal ook de rechtgeaarde klimaatactivist niet altijd plezieren. Wat een gepraat, wat is er toch een boel onzin. Gelukkig rukken al met al toch ook de serieuze discussies en de technologische inhaalslag op. Veel te laat natuurlijk, maar het moet … En lastig blijft het, het thema is zo groot, voor velen té groot, al kan – van de andere kant bezien – niet iedereen dát snappen. Nog meer te doen dus nog. Zoals in het onderwijs aan de kinderen die deel uitmaken van de pogingen tot redding van onze aardbol.

De blik op de natuur is natuurlijk niet altijd droevig. Of beter gezegd, vaak helemaal niet droevig. Trek er op uit en ontmoet je klimaat-maatje in de natuur zelf. Dat is leuk en dat hoort er ook bij. Meer inzicht verwerf je erdoor, dan zie je meer en meer óók de leuke dingen. Vaak de kleine mooie dingen.

Je kunt in de natuur heel vaak dicht bij het leven komen. Bij de de planten, de dieren en zeker ook de vogels. Doe dan rustig aan, de vogel is niet zomaar gevlogen. Dat bewees de jonge bontbekplevier die we tegenkwamen in de eb-waterlijn van Schiermonnikoog, een poosje terug. Net als de dribbelende drietenen vliegt zo’n bontbek pas weg als hij zich gestoord en bedreigd voelt. En zover moet je het niet laten komen. Rustig blijven staan, op gepaste afstand, foto’s maken door wat in te zoomen. Dus niet met drukke gebaren naar de vogel oprukken. Laat hem zijn gang gaan. De bontbek hier, inderdaad op Schier, hield zich ook aan deze principes. Wij hielden een beetje afstand, de vogel scharrelde vrolijk en ongestoord door. Het had wel een film kunnen worden over deze ene vogel. Maar hij was geduldiger dan wij, dus bleef het bij een paar mooie foto’s. Leve de mooie kanten van de natuur.

Die bieden we bij deze aan, namens de vogels, de dieren, de planten, de natuur, of kun je zeggen namens het klimaat? Dat klinkt niet. Dat klinkt pas weer als er snel heel veel gebeurt. Met dank dan van deze jonge bontbekplevier.