maandag 21 november 2011

Liever Plato dan Bleker

Zaterdag stapte ik op de fiets om even in mijn hoofd orde op zaken te stellen. Ik ging een stukje schrijven over Plato’s staatsopvatting, zoals hij die beschrijft in ‘Politeia’. Er lag een berg aantekeningen, nu was nog de kunst een aardige insteek te vinden. Het stukje is onderdeel van een langere tekst over ‘Staat en Vrijheid’. Wie weet wordt het ooit nog eens een artikel of boek.

Plato verzet zich tegen democratie, maar vooral tegen een verloedering van de politiek. Het gaat hem om de inhoud, een welvarende samenleving die naar zijn idee nu eenmaal een ordening nodig heeft. Volgens de filosoof Popper pleit Plato voor een gesloten samenleving, eigenlijk een dictatuur. Een opzetje bedenken viel mee, over de brug nog vlak bij huis had ik de lijn al in mijn hoofd.

Dus kon ik met een onnadenkend hoofd de natuur in. Dichtbij is dan de Westerbroekstermadepolder, waar ik hoopte ik de ruigpootbuizerd te zien. Die zag ik er al eerder. Dat deed me toch aan iemand anders denken. Aan staatssecretaris Bleker, die met zijn neoliberale openheid, verpakt in wat gereformeerde verantwoordelijkheidspraat, natuurbehoud en duurzaamheid liberaliseert en er natuurlijk dan gelijk ook op bezuinigt. De nieuwe Wet Natuur maakt de natuur vogelvrij. Popper had er blij om kunnen zijn, zoveel openheid. Weg met de overmaat aan regulering zoals die van Plato, had hij kunnen zeggen.

Maar ja, ik fietste door de ecologische hoofdstructuur en zag tot mijn verrassing op een boompje bij de spoordijk een klapekster. Die zie je niet elke dag. En even later in de Kropswolderbuitenpolder in volle glorie de ruigpootbuizerd, die al even nieuwsgierig was naar mij als ik naar hem. En andere vogels, heel gewoon misschien, maar een flinke club wintertalingen is altijd fraai.

Soms is regulering gewoon nodig. Minder openheid en meer gesloten? Soms wel, als daar goede argumenten voor bestaan. Liever Plato’s verstand dan Blekers blamage. Zonder beleid had ik de klapekster zaterdag niet gezien. Liever verstand dan de ijdelheid van het onbelemmerde vrije marktdenken.



Mijn fototoestel had ik thuis gelaten. Ik leen deze foto van Waarneming.nl, de site waarop ik de waarneming van de klapekster en de ruigpootbuizerd heb doorgegeven.

vrijdag 18 november 2011

Het kan wél!

Geweldloos verzet, heeft dat zin? Helpen sancties en druk van buiten? Had Libië bevrijd kunnen worden zonder de tienduizenden doden en alle ravage? Wat is de situatie toch uitzichtloos in Syrië. Wie kan er nog een goede uitweg zonder geweld verzinnen?
Als de toestand zo desolaat is, lijkt het alsof het niet anders kan dan naar de wapens te grijpen.

In Vietnam heeft de strijd zin gehad en bovendien tot veel bewustwording van jongeren overal ter wereld geleid. Maar is het huidige Vietnam werkelijk zo verschillend van hoe het er anders uit had gezien? Men kan het land socialistisch noemen, maar het is een moeizaam socialisme, minder ontwikkeld dan Ho Chi Minh zich had voorgesteld.
De weg naar vrede, sociale vooruitgang en duurzaamheid is lang.

Maar het kan wel! Wie had het voor mogelijk gehouden dat het vreedzame verzet van Aung San Suu Kyi ooit tot een vrij Birma zou leiden? Toch schijnt hier nu een werkelijke ommekeer plaats te vinden. Zelfs als die nog niet helemaal lukt is de situatie wezenlijk anders dan – zeg maar – vijf jaar geleden.

Engelengeduld, geweldloos verzet, kleine actie en massa-acties. Ze hebben zin. Verandering is mogelijk, het kán wel!

zondag 6 november 2011

Tariq Ramadan en de dialoog

In mijn boek ‘Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie’ pleit ik vanuit een atheïstisch standpunt voor de dialoog. Ik verwerp de gedachte dat je een dialoog kunt voeren als één partij vooraf de voorwaarden ervan dicteert. Het moet gaan om actieve tolerantie, een houding waarin je anderen respectvol tegemoet treedt, maar ook aanspreekt op onhoudbare standpunten, zeker waar deze maatschappelijke belangen raken. Ik schrijf dat deze houding ook voor jezelf risicovol is, omdat je zelf ook bloot staat aan kritiek op eigen mogelijk onhoudbare standpunten. Het gaat om een risico dat je wel moet nemen.

In het nawoord noem ik een paar actuele kwesties uit 2009, het moment waarop ik de laatste hand legde aan het boek. Ik spreek over Tariq Ramadan, die in Rotterdam zijn functie als bruggenbouwer kwijtraakte omdat hij door vooral rechtse politici werd bekritiseerd om enkele uitspraken over homo’s en mogelijke banden met Iran. Zoals vaker ging het meer om sfeer, emoties en verdachtmakingen dan om feiten en afgewogen kritiek. In mijn boek schrijf ik (op pag. 132) dat Ramadan niet zomaar op ‘onze voorwaarden’ het debat hoeft te voeren, en dat het een voordeel is dat iemand als hij echt wil debatteren. Dat hoort toch bij bruggen bouwen?

Op dat moment had ik van en over Ramadan alleen korte stukken gelezen. Kort geleden heb ik de lacune in mijn kennis aangevuld en las zijn boek ‘Radicale hervorming, Islamitische ethiek en bevrijding’ (Van Gennep, 2008).
Zeer kort gezegd is de kern: handhaaf de echte geloofsgrond van de islam, maar bekijk de verschijningsvormen en geschriften op hun historisch ontstaan en op hun actuele betekenis. De Koran geeft richtlijnen voor ethisch handelen, maar de eigentijdse vertaling moet vooral in de geest ervan zijn. Ritueel slachten? Het gaat vooral om de best mogelijke bejegening van dieren, niet in de eerste plaats om het vastgestelde ritueel.

Ramadan stelt bovendien vele sociale vragen rondom armoede, rijkdom en macht aan de orde. Zo schrijft hij kritisch: ‘Net zoals we ons met eenvoudige technische en ‘islamitische’ aspecten van de slachting van dieren tevredenstellen zonder ons buitengewoon veel zorgen te maken over de manier waarop deze tijdens hun leven zijn behandeld, maken we ons niet zo druk om de manier waarop arbeiders uitgebuit worden, …’ (pag. 324)

Het boek biedt meer, zoals een kritiek op een formalistisch democratiebegrip. Democratie kan pas bestaan als het daadwerkelijk hoge waarden impliceert. Ramadan schrijft zo dat hij ‘bewapend met ethiek, en met kritisch verzet in naam van de ethiek’ (pag. 379) tal van vragen aan de orde wil stellen en een brede sociale beweging wil vormen.

Ik kan me voorstellen dat er moslims zijn die zijn benadering te rationalistisch vinden. Ook is er meer discussie over zijn stellingname mogelijk. Die dialoog en discussie zijn zeker zinvol en dat is precies wat Ramadan zegt voor te staan.
We mogen echter wel met zekerheid concluderen dat de kritiek van VVD , CDA en heel rechts Nederland die zijn ontslag in Rotterdam inleidde meer te maken heeft met zijn sociale kritische en actieve houding dan met godsdienstkritiek.




woensdag 2 november 2011

Spijkerboor, Windmolen, Autoweg

Je kunt er bijna een haiku van maken, iets als

Niet in Spijkerboor
Hup, zet de Windmolens maar
Aan de autoweg


Inderdaad is Spijkerboor in dit geval geen klassiek boorinstrument, maar een van de ongeveer vijf plaatsen en plekken in ons land die zo heten. Misschien zijn het er ook wel meer.

We hebben het over Spijkerboor in het Hunzedal. Eén van mijn fietsroutes op de racefiets of de randonneur loopt met een mooie bocht uit Groningen via de Westerbroekstermadepolder, Kiel-Windeweer, Annerveenschekanaal door het Hunzedal naar Eext en Gasteren en dan weer richting stad. Mooie afstand, mooie route.

Door het Hunzedal, altijd bijzonder vanwege de ruimte. Zomers op de akkerlanden de vele gele kwikstaarten en soms de geelgors. Ook op een snelle fiets is veel te zien als je je ogen open houdt. Afgelopen week bij de Westerbroekstermadepolder en de Kropswolderbuitenpolder weer twee ruigpootbuizerds gezien. Soms stap ik even af en pak de kijker.

De route ligt niet helemaal vast en zo fietste ik door Spijkerboor. Spijkerboor en omgeving voeren actie. De Vereniging Tegenwind wil geen Windmolenpark in het Hunzedal. In Spijkerboor hangen zo ongeveer huis aan huis de affiches.
Windmolens? Nee, niet hier!

Nee, niet hier? Is dit de zoveelste not-in-mij-back-yard-actie? Ik vind van niet. Van ruimte moet je misschien leren houden. Maar het Hunzedal is geweldig. Het is leeg en er is zoveel te zien.

En er zijn alternatieven. Het is een stokpaardje van me. Maar ik vind dat als er windmolens moeten komen de geschikte plek de grote autoweg is. Bij autowegen is het landschap al in hoge mate daardoor bepaald. Die inbreuk is er al, zet dus gewoon alle windmolens gegroepeerd aan de autowegen. Niet in het open veld en niet aan de kust.
Dat zou consequent moeten gebeuren.

Het Hunzedal moet dus leeg blijven. Al is leegte misschien ook niet de goede term. Koester de ruimte en de stilte. En als automobilisten draaierig worden van al windmolens houden, dan neem je toch de trein?