maandag 27 augustus 2012

Karikatuur als argument


Wie kent vandaag de dag Theodore Dalrymple niet? Hij is de ideoloog van rechts, die schrijft over sociale voorzieningen en het nuttige bestaan ervan betwist. Hij argumenteert echter nogal droevig. Valse generalisaties en deze vervolgens met een vette nadruk herhalen, dat is het zo ongeveer. Uit de praktijk kent hij voorbeelden van door links – bijvoorbeeld sociaaldemocraten – in het leven voorzieningen die in een bureaucratie zijn uitgelopen en waarvan gebruikers passief gebruik maken. Die voorbeelden kennen u en ik ook. Maar zeggen wij dan ook dat alle sociale voorzieningen zo werken? Dalrymple wel.

Zijn redeneerschema is ongeveer als volgt. Dalrymple start zijn betoog met een soort wetenschappelijke definitie of pakkende volzin, zodat hij lijkt op een nauwkeurig redenerend filosoof, vervolgens komt het slechte voorbeeld, daarna wordt dat geldend verklaard voor de meeste praktijken en tenslotte worden die slechte sociale praktijken nog wat keren herhaald. Afschaffen dus maar, is dan de voor de hand liggende boodschap.

Triest dat in bezuinigingstijd hiervan gebruik gemaakt wordt. Een poosje terug, 14 juli jl., publiceerde De Volkskrant een samenvatting van een stuk van Dalrymple dat verscheen in Christen Democratische Verkenningen, een blad van het CDA dus. De pakkende titel van De Volkskrant zegt al genoeg over inhoud en uitkomst: ‘Solidariteit ondermijnt compassie’. Dat doet het goed in en buiten verkiezingstijd voor wie op sociale voorzieningen wil bezuinigen.

Ook hier de geschetste argumentatiestructuur. De start bestaat uit enkele nette zinnen over ‘woorden’ die zowel een denotatie als connotatie kennen. Dan wordt vanuit Oxford English Dictionairy een definitie gegeven van solidariteit. Volgens Dalrymple moet solidariteit voortkomen uit een subjectieve identificatie met degene op wie zij is gericht. Dan volgt een verhaal over zakkenvullers in sociale voorzieningen en de gezondheidszorg, en wordt gezegd dat Dalrymples eigen ervaring is dat die subjectieve betrokkenheid ontbreekt en het vooral brutale behoeftigen zijn die zich de voorzieningen eigen maken. Ook zegt hij nog dat er ‘geen ontsnapping mogelijk is aan de opdringerige walm van goede bedoelingen.’ Het eindigt met de suggestie dat compassie, de emotie die we voelen als we anderen zien lijden, eigenlijk alleen bestaat buiten de bestaande sociale voorzieningen.

In deze stappen is dan het volgende gebeurd: enkele voorbeelden worden leidend gemaakt voor alle sociale gedrag. Binnen de instituties is alles slecht en het goede moeten we dus zelf daarbuiten zoeken. Het betoog neemt je verleidelijk mee. Maar vergeten wordt dat solidariteit niet alleen subjectief is, maar ook een objectieve kant kent. Alle mensen kunnen problemen krijgen, dus waarom zou je niet gezamenlijk naar oplossingen zoeken? Binnen de zorg bestaan ongetwijfeld bekritiseerbare voorbeelden, maar zeker ook veel positieve. En waarom zou solidariteit tegenover compassie staan? Mensen kunnen ook werken in de zorg omdat zij zich echt betrokken voelen met anderen en graag dat werk voor die anderen doen.

Sociale voorzieningen moeten zowel betrokken als doelmatig zijn. En compassie en solidariteit bestaan op tal van plaatsen, ook in vrijwilligerswerk en voor de eigen familie of buurt. Maar dat solidariteit altijd compassie ondermijnt is gewoon onzin. Beide begrippen hebben namelijk veel met elkaar te maken. Mensen zitten in het leven in het zelfde schuitje, ze hebben elkaar dikwijls nodig. Sociale collectieve arrangementen kunnen daaraan bijdragen. Bovendien kunnen mensen hierop beroep doen als de eigen omgeving niet in staat is voldoende zorg of hulp te bieden, en dat past in een beschaafde wereld. Wanneer het CDA het maatschappelijk middenveld wil promoten is dat prima. Ze kunnen dat beter doen zonder de valse generalisaties en eenzijdigheden van Theodore Dalrymple. Compassie en solidariteit gaan prima samen!


donderdag 23 augustus 2012

Klokken luiden valt nog niet mee

Zelfstandig nadenken en verantwoordelijkheid nemen maakt mensen kwetsbaar. Neem de klokkenluider. Vandaag wordt longarts en hoogleraar Piet Postmus ontslagen door de Raad van Bestuur van het VU-ziekenhuis, het VUmc in Amsterdam. Erkend wordt dat hier grote zorgen bestaan over de veiligheid van  patiĆ«nten, maar degene die het zegt moet boeten. Al heeft hij misschien levens gered. De wereld staat bij het hedendaagse management veel te vaak helemaal op z’n kop. Er mist fatsoen, er heerst eigenbelang.

In het parlement heeft Ronald van Raak (SP) deze zomer een initiatiefwet ingediend, die klokkenluiders rechtsbescherming en financiƫle ondersteuning moet bieden. Uitstekend initiatief. Belachelijk natuurlijk dat zoiets moet, maar maatschappelijk zeer noodzakelijk. Vandaag blijkt immers weer dat de misstanden bij het hebben van een deskundige en verantwoordelijke mening en er nog voor uit komen ook, nog lang niet zijn opgelost.



vrijdag 17 augustus 2012

Waar is de werkelijkheid?


Wil je weten waar de werkelijkheid gebleven is? Op buienradar. De realiteit van wolken en buien die heel Nederland met grote interesse volgt. Komt er zo’n bui in je richting, dan berg je maar!
Zo loop ik op een mooie dag op het strand, beetje wind, niet koud en om het eiland wat wolken. Mooie luchten. Geen kip te zien, dat wil zeggen, heel wat minder badgasten dan je vroeger zag op zo’n wat frisse maar mooie uitnodigende dag.
Best te begrijpen. Buienradar lijkt een boel nattigheid te voorspellen. Het blijft echter bij virtuele regen. Verderop zijn wat buien zichtbaar, hier zeker niet, in het zonnetje.

Buienradar mist geen dag van de moderne Nederlander. Het zijn actieve buien. Altijd even kijken, al zit je de hele dag op kantoor. Komt de natuur zo maar bij je binnen. Eigenlijk is het dan altijd vakantie en weet je die buien toch maar knap te ontwijken.

Welbeschouwd loop ik niet helemaal op mijn eentje op het strand. Hondenbezitters moeten er wel op uit. Hond gaat voor bui. Geheid nat dat die wordt als die de zee ziet, dat maakt dus niet veel uit.
Uren later dringt de zon verder door in de collectieve hersenpan en verschijnen wandelaars. Buienradar vervreemdend? Lekker rustig wordt het er soms van.