maandag 19 september 2016

Basis, bovenbouw en de onvrede


Veel mensen voelen zich door de politiek in de steek gelaten. Zoals door de verslechteringen in de zorg die henzelf of hun familie raakt en het voor velen onbetaalbare hoge eigen risico. Daartegenover, in schril contrast, staat het feit dat de media dagelijks publiceren over de zelfzucht van topmanagers. Managers, die een bovenlaag vormen, die vaak in hoge mate overbodig is.
      Overbodig? Ik herinner me nog een dag op mijn werk dat de directeur die meestal overduidelijk liet merken dat hij present was, nu eens een keer ontbrak. Geheel los van elkaar merkten diverse collega’s op dat het zo’n fijne rustige dag was, en alles zo goed verliep. De ontbrekende manager bleek kennelijk zijn geld pas echt waard door thuis te blijven. Dat is niet altijd zo, kun je tegenwerpen, oké, maar te denken geeft het wel. De manager als oppasser, die zijn personeel van het werk houdt.

De maatschappelijke tegenspraak is momenteel groot. Veel te groot om als individu hier rationeel goed iets mee te kunnen. En kennelijk voor veel politici ook te groot om dit te beseffen, behalve dan in beperkte mate tijdelijk, nu de verkiezingen weer in aantocht zijn.
      Als onder het motto van marktwerking zorg en zekerheid verdwijnen, wie komt dan nog voor de mensen op? De hele politiek lijkt ontmanteld onder de slogans van het neoliberalisme en de restanten verstopt onder een overmaat aan detaildiscussies die geen verslechteringen tegenhouden.

Mensen zijn kwaad, maar veel meer politiek bewust dan wel eens gedacht wordt. Vrijwel alle mensen kennen de term marktwerking. Gewone mensen zijn er nooit blij mee. Ze zijn toch geen marktkoopman. En ben je ‘klant’ van je eigen land? Pas stond ik handtekeningen op te halen voor het initiatief voor een Nationaal ZorgFonds, bij een markt van tweedehands spullen met veel bezoekers. Vele mensen tekenden grif en als je nog nauwelijks iets hebt kunnen zeggen hoor je soms al: ‘Weg met dat gedoe van marktwerking.’ Jawel, dat is de echte rommelmarkt.

Onvrede. In de steek gelaten. Pas voor tv: een journalist die in een doorsnee Nederlandse gemeente diverse burgers en middenstanders vraagt waarom ze geen vertrouwen meer hebben in de partijen van het politieke midden. Hij legt dan vervolgens een van de ondervraagden het antwoord al vrijwel in de mond, namelijk dat het waarschijnlijk gaat om financiële onzekerheid. Deze bewoner antwoordt resoluut dat dit niet het geval is. Het gaat, zegt hij, niet om geld, daar moet je het niet zoeken. Het gaat om zekerheid, geborgenheid, dat je je in de eigen omgeving prettig voelt, je thuis, in je stad of dorp, met de eigen familie.
    Dus geen vertrouwen meer in de politiek. Die zorgde jarenlang voor zekerheid, zorg en onderwijs. Allemaal dingen die onder druk staan. In dat kader moet men ook de oprispingen van vreemdelingenhaat bezien, niet die van de echte fascisten, wel van heel veel mensen die zich afvragen wat in hun leven en directe omgeving allemaal staat te gebeuren. Dat betekent dus ook dat dát probleem nog lang niet is opgelost.

Hierover nadenkend schoot me een opmerking te binnen van iemand die pas zei dat tegenwoordig culturele en religieuze tegenstellingen misschien wel belangrijker zijn dan de sociaaleconomische tegenstellingen. Hij doelde op Marx. Marx benadrukte in zijn basis-bovenbouwthese dat de sociaaleconomische aspecten vaak de doorslag geven. Marx onderscheidt de sociaaleconomische ontwikkelingen (basis) van de sociale, morele, juridische, culturele en religieuze superstructuur (bovenbouw).
    Maar in Marx’ these gaat het er zeker niet alleen om wat op zich belangrijker is, maar om de samenhang van ontwikkelingen in beeld te krijgen. Stel dus bijvoorbeeld de vraag hoe politieke onvrede en verzet tegen asielzoekerscentra begrepen kunnen worden. Om dat begrip te krijgen – zegt Marx – moet je breder leren kijken. Naar samenhang en uiteenlopende wisselwerkingen.
    Dan blijkt dat oorzaak en achtergrond van veel van de hier genoemde kwesties samenhangen met de economische crisis en de wijze waarop politici daarop hebben geregeerd. En ook samenhangen met de economische en egoïstische drijfveren die leidden tot de oorlogen in het Midden Oosten en tot de armoede in Afrika.
      Vanuit die achtergrond immers, raken mensen op drift. De wereld kent vele diepe crises waarop individuen die worden bedreigd reageren om hun hachje, hun bestaan en de toekomst van hun kinderen te redden. Dat doen alle mensen die de moed nog niet helemaal hebben verloren. Zo bestaat er een verband tussen gebeurtenissen ver weg met die van dichtbij. En een verband tussen de kapitalistische economie met de verschillende lagen van sociale en morele bovenbouw. Die verschillende lagen van de bovenbouw kunnen uiteraard ook weer met elkaar een wisselwerking vormen, niet alles is direct economisch.

Dit betekent ook dat politieke oplossingen dan vanuit visies op die samenhang gevonden moeten worden. Dus zowel elders op de wereld als in eigen land. Bijvoorbeeld betekent het afschaffen van het eigen risico in de gezondheidszorg wellicht dat voor de mensen met een hoger inkomen de belastingen omhoog gaan. En dat – zo nodig – het politieke lef moet bestaan daarvoor te pleiten. Beter beleid kan deels gevonden worden vanuit een kritiek op verspilling en oneerlijke verdelingen, maar voor een deel ook door structureel situaties aan te pakken die een sociale wereld verhinderen.
      Zoals vormen van privébezit die gewoon beter maatschappelijk kunnen zijn. Denk aan internetdiensten, waar iedereen van afhankelijk is. Of zoals controle op concerns die alleen hun eigen gang gaan en zich van democratie of klimaatproblemen niets aantrekken. Zoals het aanpakken van extreme vermogens die een normaal mens in zijn leven nooit kan verdienen.










Karl Marx










vrijdag 16 september 2016

Schelp van Schier - Gari fervensis


Mooi weer deze week. Zoals zoveel Nederlanders die hun werk konden ontvluchten, bracht ik een warme dag door aan zee. Schiermonnikoog, vlak bij Stad. Langs het strand met meestal wel een blik gericht op de randjes met schelpen. Vooral onderaan, bij de eblijn.
      Er tussendoor scharrelen de drieteenstrandlopers. Als je maar langzaam genoeg loopt, vluchten zij vaak niet weg. Bij de laagwaterlijn zoeken deze vogels hun eten en tussen veel wier (dit keer) liggen ook schelpen. Misschien vindt de drieteen wel dat ik maar moet opkrassen, maar dat laten ze niet blijken.

Boeiend hoe zoekbeelden werken. Vooral ook kijken naar wat afwijkt tussen de vele Nonnetjes, Zaagjes, Kokkels, Strandschelpen en ‘mesjes’. Wat afwijkt rustig oppakken soms. Makkelijke hobby in vergelijking met vogelen, de schelp vliegt niet weg.
    Dit keer leek er niet zoveel bijzonders te liggen. Maar dat is altijd zo, tot je wat vindt. Bovendien, wat dan nog? De mooie wandeling en wat keertjes in zee springen is al leuk genoeg. Dat is een groot voordeel van deze hobby, niets vinden en altijd een mooie dag.

Een schiere schelp werd echter toch gevonden. Een Geplooide Zonneschelp, bij paal 11, in de laagwaterlijn, bij een net weer opkomende vloed. Dit dus op 12 september, voor de statistiek.
      Gari fervensis. Op de Wadden en ook voor Schier is het een zeldzame schelp. Fossiel, zo te zien, uit het Eemien wellicht. Dat was een warm tijdperk, deze schelp wordt door de opwarming in de toekomst vast weer alledaags op het strand. Vooral is het leuk dat dit een mooi exemplaar is, nauwelijks verweerd.

De schelp herinnert me aan eerdere vondsten. Op 24 april dit jaar vond ik ‘s avonds op Schier, ongeveer bij paal 8, al in de schemering, tussen een berg opgewaaid schuim een Noordse Cirkelschelp, Lucinoma borealis. Tussen het schuim, zoals de zonneschelp tussen flarden wier ligt. Deze Cirkelschelp is een vrijwel rond schelpje, ik dacht bij het oprapen eerst even aan een Artemisschelp. Maar deze was nog wat meer bijzonder en wordt voor Schier ook bestempeld als zeldzaam.
      Op Ameland vond je deze schelp een paar jaar geleden vrij veel door de zandsuppleties. Die heb je echter op Schiermonnikoog nog nooit gehad. De kleur van deze schelp van Schier is ook anders dan die ik vrij massaal vond op Ameland.

De zojuist opgeraapte Gari fervensis van de Wadden doet me ook denken aan misschien wel mijn mooiste vondst ooit, een andere Zonneschelp. De Ovale Zonneschelp, Gari depressa, vond ik op 3 augustus 2010, bij paal 1.600 op Terschelling. Op een dag bijna zo mooi en warm als de 12e september dit jaar. Deze Zonneschelp is meer dan zeldzaam en ook fossiel. Van vondsten hiervan zijn in de bovenste helft van Nederland slechts enkele geregistreerd, voor zover ik weet.

Bij de laatstgenoemde vondst spelen zandsuppleties ook geen rol, net zomin als bij die van Schiermonnikoog. Dat is trouwens het leuke van Schier, er ligt niet opeens een berg schelpen die door zandzuigers voor de kust zijn gedumpt. De vondsten zijn in de regel gewoon ´uit de buurt’. Of natuurlijk van ver weg als de schelp door de eeuwen heen een stuk is opgeschoven. Al bestaan op deze regel weer uitzonderingen, met name bij schelpdieren die zich aan een stuk plastic of iets dergelijks hebben gehecht en hier met de Golfstroom naartoe zijn gedobberd.
    Dat laatste geldt echter weer niet voor de drie hier genoemde schelpen. Zo kun je mooi scharrelen en er nog iets aardigs aan overhouden ook.









 Gari fervensis

  
Lucinoma borealis

 
Gari depressa













zondag 11 september 2016

Het blok van Blok – Even een puntje bij de Woningwet 2015


Misschien wist u het niet, Blok is minister Stef Blok van de VVD en hij is de man voor Wonen en Rijksdienst. Zeg maar, zoals je vroeger een minister voor Volkshuisvesting had, even los van die Rijksdienst.
    Zijn verdienste is de aangepaste woningwet, en dat is nu de Woningwet 2015. Lang niet zo bekend en zeker niet zo berucht als de ‘transities’ in de zorg met alle ellende die deze hebben opgeleverd. Toch is het maar de vraag of met deze woningwet ook niet eerder de ellende wordt gediend dan het opheffen ervan.

Op het eerste gezicht is het wel een logische wet. Woningcorporaties moeten zich concentreren op hun kerntaak, het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen aan mensen met een laag inkomen. En in principe mogen ze geen – of hooguit enkele – leefbaarheidsprojecten meer uitvoeren of deze praktisch dan wel financieel ondersteunen.
    Over het slechts mogen verhuren aan mensen met een laag inkomen kan worden getwist. Zijn straten niet fijner als er diverse inkomensgroepen bij elkaar wonen? En kunnen de hogere inkomens dan niet wat meer betalen? De segregatie zit hier al ingebakken, als je hier wat langer over nadenkt.

Dan het feitelijke verbod om actief dan wel financieel (of beide) bij te dragen aan leefbaarheidsprojecten. Het klinkt als ‘Wees zuinig met het geld dat voor wonen en woningen is bedoeld.’ Het klinkt vooral mooi simpel en acceptabel in een tijd waarin de bevolking nog kotsmisselijk is van de financiële crisis, van de bonussen van bankiers en van de een aantal woningcorporatiedirecteuren die speculeerden. Die dachten alleen aan hun eigen portemonnee en zeker niet aan mensen met een laag inkomen. Dat waren enkele, de goeden worden natuurlijk niet te na gesproken.

De goeden niet te na gesproken? De goeden worden wel te na gesproken. Er zijn genoeg woningcorporaties die uitstekend en sociaal werken, en die, toen het nog mocht, actief waren voor de bewoners en de wijken van hun woningen. Die bovendien de portemonnee goed op orde hadden.
    Maar werken voor de wijk, dat is hun taak toch niet, is dat geen verspilling? Vaak is er echter een win-win-situatie te verkrijgen, wanneer organisaties in de wijken samenwerken en hun vermogens inzetten om de leefbaarheid te bevorderen. Om zo ook het wonen aantrekkelijker te maken en de participatie van de wijkbewoners écht te stimuleren. Dat kan geld kosten, als het echter slim gebeurt kunnen de bedragen ervan erg mee vallen.

Moeten corporaties dat dan doen? Soms echt wel. Stel dat een organisatie voor huisvesting van gehandicapte mensen of psychische patiënten in een buurt wil wonen en contacten met andere bewoners nastreven, dan hanteren ze vaak het systeem van: eerst goede huisvesting, dan goede voorlichting en buurtbewoners erbij proberen te betrekken. Maar de echt veel betere volgorde is om van meet af aan de bewoners van desbetreffende straat of buurt er goed bij te betrekken. Met meer dan een voorlichtingsbijeenkomst. Hierbij kan de goede inzet van de woningbouwcorporatie die de eigen bewoners kent, enorm veel betekenen.
    In een tijd waar vanuit de WMO gemeenten sociale wijkteams opzetten, kan het bijzonder handig zijn de woningcorporaties, die onder meer huisvesting verzorgen voor mensen met een handicap of met een laag inkomen (enzovoorts), hier altijd goed bij te betrekken. Op een zakelijke manier, niet alles kost direct zoveel geld.

Zelf ben ik ooit projectleider geweest van het wijkopbouwwerkproject ‘Heel de Buurt’. In mijn wijk deden drie woningcorporaties volop mee. Het project was een van de vele creatieve voorbeelden van coherente wijkaanpak, die bij de start van de WMO ten voorbeeld werden gesteld.
      En toch was het voor de woningcorporaties een vrij goedkoop project, waar bij nieuwe activiteiten zij voor 80% dingen deden die anders ook hadden moeten gebeuren, en die door de sterke samenwerking van organisaties en bewoners beter en efficiënter verliepen dan voorheen.

Scheiding van wonen, leefbaarheid en participatie is een schijnscheiding. Men mag eisen dat corporaties verantwoordelijk met het huisvestingsgeld omgaan. Je mag niet eisen dat zij activiteiten voor de leefbaarheid van de eigen wijkbewoners laten liggen, en om die reden niet met andere participanten samenwerken. Wanneer dat wel zo is blijken de Woningwet en de WMO aan elkaar tegenstrijdige wetten te zijn.

Hoe kwam ik hier zo op? Een poosje terug stond in de krant dat in een dorp de woningcorporatie de huur opzegde van een wijkcentrum dat al jaren goed liep. De enige aangevoerde reden was dat corporaties geen leefbaarheidsprojecten meer mogen steunen volgens de Woningwet 2015.
      Maar wat wil men dan? Moet de wijk verloederen? Moeten ouderen eenzaam thuis zitten? Moeten kinderen van immigranten alleen met de kinderen spelen uit hun eigen cultuur? Moeten we toelaten dat zich vervelende jongeren de kelderboxen slopen? Dat kost de corporatie dan geen geld? Laat de corporatie toch gewoon doorgaan het wijkcentrum te steunen. Leg goede corporaties niet onder een vergrootglas van negativiteit.

Wees er op tijd bij. Liever verantwoord en gecontroleerd samen in de buurt en wijk investeren dan werken met rigide en onprofessionele richtlijnen uit Den Haag.
      Het is even een puntje bij de nieuwe woningwet.





















zaterdag 3 september 2016

Venezuela vernietigt wapens – Een hoopvol signaal


Er zijn heel wat landen, gebieden en conflicten op de wereld waarover een redelijk en sociaal denkend iemand zich zal afvragen, hoe kan ik hier in vredesnaam een goed doordacht standpunt over vormen?
      Speciaal geldt dit voor landen die een sociale koers (zeggen te) willen varen maar die bij de aanpak van de complexe werkelijkheid zo onder druk (zeggen te) staan, dat ze grijpen naar middelen die de democratie en sociale vooruitgang niet of onvoldoende dienen. Dat in heel verschillende mate. Denk aan de rechtsgang, denk aan de corruptie die vaak ontstaat.
      Corruptie en zelfverrijking bedreigen niet alleen de gewone mensen, ze staan – het kan langer of korter duren – ook garant voor het verval van deze staatsmacht op termijn.

Per saldo zie je vaak een vreemde mix van goede sociale ontwikkelingen en een destructieve aanpak, waar een regering zelf niet uitkomt, soms ook helemaal niet (meer) uit wil komen. En als zij er niet uitkomen, kan iemand die op afstand staat dat dan wel? In algemene termen vaak wel, kun je zeggen, maar lost dat veel op?
    O ja, kun je dan ook nog vragen, wees eens concreet, over wie heb je het? In dit geval vooral over Venezuela. Maar je kunt ook denken aan Syrië en zelfs aan Nederland, dat voor burgerrechten zegt op te komen maar momenteel even hard (nieuwe) vluchtelingen in de kou laat staan als andere landen. Een diepe tegenstrijdigheid waardoor onnodig mensen sterven. Waar niet massaal tegen wordt geprotesteerd.
      Vergelijk je dan geen appels met peren? Ja, dat is nu juist bij al deze kwesties sterk aan de orde, dat er zoveel door elkaar loopt dat vergelijken en oordelen lastig of zelfs onmogelijk lijkt. Hierdoor is de overgeïnformeerde burger allang afgehaakt, tot cynisme vervallen of gaat moedeloos maar op de PVV stemmen. Of zoiets.

Maar let op. Dat je alles niet weet en kunt beoordelen, wil helemaal niet zeggen dat je concrete zaken niet kunt beoordelen.
    Terwijl op dit moment in Venezuela zo ongeveer de helft van het volk de regering kwijt wil en zo ongeveer de andere helft juist helemaal niet – wat vind je hiervan? – gebeurt er tegelijk iets dat zonder meer heel mooi is. Zelfs als het vooral propaganda is en misschien zelfs fake, dan nog kun je zeggen dat het een bijzonder goed idee is. Zonder ironie of cynisme.
    Venezuela is de laatste tijd in het nieuws omdat de politie aldaar duizenden wapens van burgers heeft ingenomen, die ter plekke worden vernietigt. Welk land dit ook doet, het is zonder meer goed!

De Venezolaanse minister van Binnenlandse Zaken wil proberen de bevolking te ontwapenen. Dat is een overstijgend, zelfs universeel goed idee.
      Als iets de laatste tijd helder geworden is in Venezuela, de Verenigde Staten, Syrië of Parijs, het is overduidelijk dat de bewapening een groot deel van de wereld totaal gestoord en gevaarlijk heeft gemaakt. Het is een belangrijk destructief gevolg van het kapitalisme. Er wordt veel aan verdiend, ook in Nederland. Ontwerpen van nieuwe wapens, wapenfabricage, wapenhandel, tel uit je winst! Het is bovendien een middel of oorzaak om elke democratie uit te dagen. Zie de discussies in Europa na de terreur. In korte tijd wordt onder de druk van het geweld wat jarenlang op het morele vlak verworven is, nu hopsa ter discussie gesteld. Rechten wijken voor (schijn)veiligheid.

Dat alles komt natuurlijk niet door de wapens, maar door de mensen, die niet kunnen leren met wapens om te gaan als ze niet beteugeld worden.
    Daarom moeten alle wapens weg, zoveel mogelijk en op alle schaalniveaus. Bovenal ook omdat de toekomstige technologisch nog veel meer geavanceerde wapens nog gevaarlijker zijn. Wat er – als dat zou lukken – overblijft zal in de Verenigde Naties een belangrijk punt moeten zijn.

Oef, dat is moeilijk, en dat was nog maar één punt. Inderdaad, niet het hele beleid, maar alleen de wapens van burgers. Juist vanwege de verdere samenhang met heel het leven en samenleven, inclusief de kapitalistische winstmakerij, is het initiatief van Venezuela een hoopvol teken.
      Er is niets tegen het navolgen van dit voorbeeld. Leve deze actie van Venezuela!













vrijdag 2 september 2016

Er kan nog wel wat meer geëmancipeerd worden


Augustus, september. Het is nazomer. Het is de tijd van de vele festivals. Een van de allermooiste is de Zomer Jazz Fiets Tour in Groningen. In het Reitdiepdal zijn in oude kerken en boerenschuren tientallen prachtige concerten. Geïmproviseerde en gecomponeerde muziek. Fietsend door het prachtige gebied, oude cultuur en heel afwisselend, kan iedere deelnemer op één dag een stuk of vijf van deze concerten bijwonen. Je maakt voor jezelf de route die je aanspreekt.
      En dan: mooi fietsen, oeroude kerken, afwisselende muziek en lekkere hapjes in een fijne sfeer.

De Fietstour bestaat dertig jaar en zo zit je dan voor de eerste of de dertigste keer – meestal iets er tussenin – in zo’n mooie kerk. Geen vele tientallen deelnemers meer, dat was lang geleden, eerder honderden, of tweeduizend of zo. Het leeft.
    Zo zit je al vroeg in de middag in een prachtige kerk. Vrolijk zomers geklede mensen. Veel nieuwe brillen. Vast ook wel veel goede opleiding. Veel witte mensen.
    Zo zie je echter bijna geen blauwe of zwarte mensen, geen herkenbare hindoes of moslims, bij goed rondkijken slechts enkele jongeren en er zijn bovendien vast weinig PVV-stemmers.
      Dit roept een vraag op. Was de jazz ooit niet de muziek van de zwarte man en vrouw? Was de jazz niet iets brutaals, eigenzinnigs, een emancipatie? Is dat nog zo?

Hoe mooi ook – en zeker een aanrader voor volgend jaar, kom naar Groningen en neem je fiets mee! – het geeft te denken dat zo’n open cultuur toch gesloten lijkt voor veel mensen. Openheid kan soms morele of culturele drempels verhullen. Aparte werelden, terwijl toch ieder uitgenodigd was om mee te doen.
      Pas zei iemand voor tv dat ‘het systeem’ nog segregatie oproept. In Nederland? De meestal toch niet zo domme vragensteller keek verbaasd, wist er geen zinvolle vervolgvraag op te verzinnen en ging gauw over naar de volgende spreker.
      Cultureel gescheiden werelden, ze zijn er nog en ze kunnen nog heel subtiel voortleven. Er zijn van die momenten waar ze opeens opvallen. Dan blijkt dat de gezamenlijke emancipatie van de mensen nog heel wat meer mogelijkheden heeft. Er bestaat geen reden tot zelfvoldaanheid op dit vlak.