woensdag 25 januari 2012

Erasmus tegen drones

Erasmus uit Rotterdam (ca. 1469-1536). Deze beroemde Nederlander en rationele christen-humanist was een fel pleiter voor de vrede. Een verstandig mens is pacifist. De oorlog is het slechtste middel om een conflict op te lossen. Vrede is altijd voordeliger, ook voor de overwinnaar. Oorlog is altijd ellende voor vooral de onschuldigen, de slachtoffers, de vrouwen en de kinderen. Rationeel handelen? Dan vermijd je elke oorlog. Zelfs toen de Turken voor Wenen stonden zocht Erasmus naar een andere weerbaarheid dan de oorlog.

‘Lof der Zotheid’ over de oorlog: ‘In het algemeen wordt dit schitterend bedrijf toch verricht door klaplopers, pooiers, dieven, sluipmoordenaars, boeren, domkoppen, armoedzaaiers en dergelijk uitschot van de mensheid, niet door ’s nachts doorploeterende filosofen.’

Van Erasmus’ pacifistisch pleidooi zijn meer pakkende citaten mogelijk. Dit is echter extra actueel.
‘Sluipmoordenaars’, de moderne versie ervan is de drone. De drone is het onbemande militaire vliegtuigje dat de Verenigde Staten inzet in Afghanistan, Pakistan en Iran.




De drone is de sluipmoordenaar, maar ook de piloot, die naar men zegt zonder stress in zijn luie stoel bombardeert. Niet alleen Al Qaida-strijders, maar ook bevriende militairen en burgers zijn inmiddels omgekomen.
De drone is nog veel meer. Het is de eenzijdig voortgezette wapenwedloop die gevolgd zal worden door vele landen die niet achter willen blijven. Het is ongecontroleerd, een door geen verdrag of democratie toe te laten geweld. Wie staat immers zoiets toe?

Voor Erasmus is de oorlog een gebrek aan beschaving. De drone maakt gebruik van de door beschaving ontwikkelde kennis, maar is zelf barbaars.
De monopolie en controle van geweld zouden naar de Verenigde Naties moeten. Men wil sancties tegen Iran, maar waarom niet net zo goed tegen de VS?

Dat is moeilijk maar rationeel. Erasmus was in zijn tijd een uitzondering met zijn vastberaden pleidooi. Hij zag de moeilijkheid maar bleef pleiten voor oplossingen en tegen geweld.





Erasmus door Hans Holbein de Jonge, 1523



Bron van het citaat: Desiderius Erasmus, ‘Lof der zotheid’, in ‘Verzameld werk’, deel ‘Lof en blaam’, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam 2004, p. 81.

vrijdag 20 januari 2012

Stabiliteitsschade

Soms brengt een ongeluk in de slipstream nog iets positiefs met zich mee. In de talloze commentaren op het stranden van het cruiseschip Costa Concordia beschrijft een deskundige hoe het ongeveer in zijn werk ging. Door het grote lek ontstond er stabiliteitsschade en was de ramp niet meer te vermijden.
Iets voor dominee Gremdaat: ‘Kent u die uitdrukking, stabiliteitsschade’? Onze editie thuis van de De Dikke Van Dale uit 1992 kent het woord niet. Maar toen was het schip nog niet vergaan. Gebouwd zelfs nog niet, al zou je dat niet zeggen als je die ouderwetse stoombootpijp ziet.

‘Stabiliteitsschade’. Het is toch wel actueel, en niet alleen bij het zinken van een moeilijk zinkbaar schip. Denk eens aan het HBO en het afglijden op het hellend vlak van de Hogeschool Inholland. Er was heel wat stabiliteitsschade en niet alleen in Holland. En de financiële crisis. Toen de woekerwoekerwinstzeepbel uiteenspatte werd duidelijk hoe groot de stabiliteitsschade al was toen ieder zijn mond er nog over hield. Zolang je zelf incasseert wil je van geen stabiliteitsschade weten. Misschien wezen wel wat linkse rakkers erop, maar die hebben altijd wel wat te mopperen.

Arnon Grunberg schrijft in De Volkskrant op 17 januari dat de sociaal-democratie het kapitalisme na 1945 mede heeft beheerd en het dus een historisch leugentje is dat beide lijnrecht tegenover elkaar staan. Tja, Grunberg heeft duidelijk nog geen ‘stabiliteitsschade’ in zijn vocabulair pakket. En het trucje is natuurlijk ook het inlassen van het woord ‘lijnrecht’. Twee deels tegengestelde partijen kunnen echter wel elkaar overeind houden, zolang er maar een zeker evenwicht is. Tot op een goed moment die balans doorslaat en er een stevige stabiliteitsschade ontstaat. Met alle gevolgen van dien.

Minister Van Bijsterveldt en Staatssecretaris Zijlstra moeten alle accreditatiecommissies maar eens wijzen op het grote risico van stabiliteitsschade. En nu de schoolexamens strenger worden moeten er zeker vragen over worden opgenomen. Want hoe kunnen we de toekomst kennen, als we de grote kans op stabiliteitsschade niet overzien?

zaterdag 14 januari 2012

Liberale terreur

Een beetje een hard kopje misschien. Liberalisme staat toch voor vrijheid? Maar zoals de oude socialisten wisten en het neoliberalisme nu bewijst, gaat het om vrijheid in een speciaal jasje. Dat jasje past echter niet iedereen en daarom wordt gewoon met dwang ieder er in gepropt. Al kost het je je eigen moraal of zelfs een goed bestaan.

Het neoliberale kabinet Rutte voert nu die dwang uit. Het is een keihard beleid, dat Rutte met zijn royale smakelijke lach ongenuanceerd doorvoert. Het oogt vriendelijk en rationeel, maar koerst puur op een ondernemersbelang dat lijkt op dat van de 19e eeuw. Leve de vrije markteconomie! Alle sectoren waar nog een beetje sociale rationaliteit bestaat moeten eraan geloven.

Ouderenzorg, tandarts, PGB, milieu, het maakt niet uit wat het is, er telt slechts een bekrompen idee van concurrentie en privatisering. Zelfs al concurreer je de hele samenleving ermee kapot, zoals blijkt uit de praktijk van het woekerkapitaal. Die praktijk is immers een voorname oorzaak van de diepe financiële en economische crisis. Woekerwinsten tot de hele boel door het ijs zakt, en jongeren geen huis meer kunnen krijgen. Maar de daders gaan vrijuit.

Deze week kregen de huisartsen van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een boete van 7,7 miljoen op hun dak. Dit, omdat de Landelijke Huisartsenvereniging zo verstandig is om beleid te voeren. Dat vestigingsbeleid van huisartsen zou nu niet meer zijn toegestaan, want verstand is taboe, er moet worden geconcurreerd.
Hup, alle artsen naar de goudkust om een dikke boterham te verdienen. Vul je zakken zolang het kan. Arts in een dorp in de Achterhoek of in Sebaldeburen? Daar kies je toch niet voor?
Niet de zorg staat voorop, niet de ethiek van artsen, maar de concurrentie. Ook al gaat de samenleving er kapot aan en geven verzekeraars, en zeker de huisartsen zelf aan hoe dom een dergelijke concurrentie is. Bovendien, een verbod op samenwerken, absurder kan het niet.

Het wordt hoog tijd dat Rutte opstapt en de Mededingingsautoriteit wordt ontbonden. De kapitalistische samenleving slaagt er steeds minder in haar problemen te lossen. Onder het motto van concurrentie en betere prijzen is de realiteit dat steeds meer voorzieningen en diensten onbetaalbaar worden. Daarom hebben verstandige regulering en aansturing nu prioriteit. Zeker in de grote vragen rondom gezondheid, zorg, arbeid en duurzaamheid.

Dat sluit creatieve en vernieuwende initiatieven van jong en oud echt niet uit. Want welk verstandig mens is daar nu op tegen?

maandag 2 januari 2012

Boeddhisme en betrokkenheid

Spiritualiteit is een veelbesproken term. Levensbeschouwelijk overzicht, harmonie en geluk, wat is er op tegen? Niets natuurlijk, het is mooi en bovendien een basis voor weloverwogen handelen en vrede. Toch bestaan er ook vormen waarin mensen keer op keer een nieuwe, andere spiritualiteit najagen, rusteloos en naar het schijnt nogal egocentrisch. Een soort spiritualiteit waarin je in ‘jezelf’ wegkruipt in het uiterste innerlijk, een ziel die je vervolgens nog niet helemaal hebt ontdekt. Wat naar mijn idee weer logisch is, want je geestelijke vermogens bestaan nu eenmaal in relatie tot andere dingen, de concrete werkelijkheid. Daar kun je zeker afstand van nemen, rationeel, emotioneel en bijvoorbeeld mediterend. ‘Opheffen’ kan als rust en distantie bestaan, maar niet als een ervaren bestaan op zich.

Als ik dit zo zeg, staat dit dan haaks op boeddhisme? Ik denk van niet. Er kan van alles afstand genomen worden, al is dit niet eenvoudig. Maar als men doorjaagt om ergens een absoluut innerlijk te vinden en dat hartstochtelijk uitdraagt, waar is dan de rust en het opheffen van het lijden? Boeddhisme, zoals ik dat lees in ‘Dhammapada’  en andere geschriften, staat haaks op fixatie en geeft veel ruimte voor leven en betrokkenheid. Dat speelde mee toen ik een aantal jaren geleden ‘Boeddhisme en betrokkenheid’  schreef. Natuurlijk gaat het in het boeddhisme om het eigen geluk, soms bijna te veel. Als die aandacht dan nog eens wordt overdreven kan de balans pas echt uit beeld raken. Waar is het pad van het midden? Van beide kanten kun je er van af rollen.

In Boeddha Magazine (winter 2011, nr. 65, pag. 56-59) staat een aardig artikel over Eric Francis, actief lid van de Vlaamse socialistische vakbond ABVV. Hij is geïnspireerd door boeddhisme en marxisme, wat een heel boeiende route oplevert. Francis is kritisch, want er bestaan veel valse middenwegen in de politiek: ‘Ze noemen dat de middenweg, maar de praktijk is die van weinig voor de arbeider en veel voor het bedrijfsleven.’
Zijn boeddhisme roept verschillende reacties op: ‘Er zijn er die zeggen: goh leuk voor je. Anderen denken dat ik ze zie vliegen.’

Maar ja, er zijn nu eenmaal mensen die zich helemaal niet kunnen voorstellen dat iets beweegt en vliegt. Met geen stok vooruit te branden.