Boeddhisme en betrokkenheid

Spiritualiteit is een veelbesproken term. Levensbeschouwelijk overzicht, harmonie en geluk, wat is er op tegen? Niets natuurlijk, het is mooi en bovendien een basis voor weloverwogen handelen en vrede. Toch bestaan er ook vormen waarin mensen keer op keer een nieuwe, andere spiritualiteit najagen, rusteloos en naar het schijnt nogal egocentrisch. Een soort spiritualiteit waarin je in ‘jezelf’ wegkruipt in het uiterste innerlijk, een ziel die je vervolgens nog niet helemaal hebt ontdekt. Wat naar mijn idee weer logisch is, want je geestelijke vermogens bestaan nu eenmaal in relatie tot andere dingen, de concrete werkelijkheid. Daar kun je zeker afstand van nemen, rationeel, emotioneel en bijvoorbeeld mediterend. ‘Opheffen’ kan als rust en distantie bestaan, maar niet als een ervaren bestaan op zich.

Als ik dit zo zeg, staat dit dan haaks op boeddhisme? Ik denk van niet. Er kan van alles afstand genomen worden, al is dit niet eenvoudig. Maar als men doorjaagt om ergens een absoluut innerlijk te vinden en dat hartstochtelijk uitdraagt, waar is dan de rust en het opheffen van het lijden? Boeddhisme, zoals ik dat lees in ‘Dhammapada’  en andere geschriften, staat haaks op fixatie en geeft veel ruimte voor leven en betrokkenheid. Dat speelde mee toen ik een aantal jaren geleden ‘Boeddhisme en betrokkenheid’  schreef. Natuurlijk gaat het in het boeddhisme om het eigen geluk, soms bijna te veel. Als die aandacht dan nog eens wordt overdreven kan de balans pas echt uit beeld raken. Waar is het pad van het midden? Van beide kanten kun je er van af rollen.

In Boeddha Magazine (winter 2011, nr. 65, pag. 56-59) staat een aardig artikel over Eric Francis, actief lid van de Vlaamse socialistische vakbond ABVV. Hij is geïnspireerd door boeddhisme en marxisme, wat een heel boeiende route oplevert. Francis is kritisch, want er bestaan veel valse middenwegen in de politiek: ‘Ze noemen dat de middenweg, maar de praktijk is die van weinig voor de arbeider en veel voor het bedrijfsleven.’
Zijn boeddhisme roept verschillende reacties op: ‘Er zijn er die zeggen: goh leuk voor je. Anderen denken dat ik ze zie vliegen.’

Maar ja, er zijn nu eenmaal mensen die zich helemaal niet kunnen voorstellen dat iets beweegt en vliegt. Met geen stok vooruit te branden.