‘Ons economisch stelsel en ons planetenstelsel staan met elkaar op voet van oorlog.’
Kapitalisme versus het klimaat
Naomi Kleins nieuwe boek draagt de titel ‘This changes everything, Capitalism vs. the climate’. Uitgeverij De Geus heeft een mooie vertaling uitgegeven, maar in de titel met de inhoud van het boek gespeeld. Het kapitalisme is eruit verdwenen, maar de noodzaak te veranderen staat er helder in: ‘No time, Verander nu, voor het klimaat alles verandert.’ Is de titel nu krachtiger of verslapt? In ieder geval is het beslist geen slap boek.
Over het klimaat is Kleins boodschap niet nieuw, maar wel krachtig. Uitvoerig beargumenteerd en gedocumenteerd, en met vele concrete voorbeelden laat zij ‘nogmaals’ zien dat de wereld met oogkleppen op rampen tegemoet gaat, wanneer de winning en het gebruik van fossiele brandstoffen doorgaat. ‘Eenmaal uitgestoten in de dampkring blijft CO2 honderden jaren, soms nog langer, hangen terwijl de hitte wordt vastgehouden.’ (pag. 31) Dat het in veel opzichten al te laat is, is absoluut geen argument nu te stoppen met acties. Geen tijd te verliezen.
In haar analyse benoemt Klein keer op keer de nauwe verbanden tussen de enorme klimaatproblemen, de risico’s en ongelukken bij de winning van fossiele brandstoffen zoals bij ‘fracking’, de gevolgen voor én de acties van de lokale bevolking, en het kapitalisme als systeem. In het laatste lijkt weliswaar een zekere reductie plaats te vinden tot het kapitalistisch gedrag van de grote energieconcerns, maar ook worden het neoliberalisme en het ‘gedereguleerde kapitalisme’ aan de kaak gesteld. De ‘vrije’ markt kan de problemen niet oplossen, omdat het kapitalistische winstmotief steeds de doorslaggevende rol speelt: ‘Er zijn genoeg kansen om winst te maken in een economie zonder CO2; maar die grote transformatie zal niet tot stand komen dankzij het winstmotief.’ (pag. 284)
Nu kun je zeggen, zo’n groot vraagstuk als de klimaatcrisis wordt op deze manier erg algemeen verwoord. Om dat tegen te gaan noemt Klein talloze voorbeelden, bijna tot vervelens toe. En ja, in de media zijn er dan mensen die vinden dat het een klaagzang is, en zelfs dat het een truc van Klein is om via het klimaat een grote economische verandering voor te stellen.
Toch zijn dat drogredenen, argumenten die op het gevoel en op vooroordelen inspelen. Hoe men het ook leest, de inhoud zal beoordeeld moeten worden: de feiten en de argumenten van de redeneringen. En zó bezien biedt Klein een sterk betoog. Zakelijk gezien kan niemand eromheen. Niet met betrekking tot de ernst van de problemen, niet wat betreft de urgentie en ook niet om de structurele verhoudingen en machtsrelaties in de economie.
Klein wijst erop dat de behoudende en kapitalistische politiek zich vaak de samenhang van vragen realiseert en daarmee ook dat als hun belangen op concrete punten ter discussie staan, ze veel meer te verliezen hebben. Terwijl links zich vaak ‘slechts’ richt op concrete kwesties, die evenwel niet goed oplosbaar zijn als je niet verder kijkt. Klein: ‘… als overheden hun internationale en nationale verantwoordelijkheden terzijde schuiven moeten volksbewegingen in dat leidersvacuüm stappen en een manier bedenken om de machtsongelijkheid gelijk te trekken. Rechts begrijpt dat zoals gewoonlijk beter dan links. Daarom beweert de groep mensen die klimaatverandering zo hardnekkig ontkent dat ze een socialistische samenzwering is om tot herverdeling van rijkdom te komen.’ (pag. 457)
Onder het motto ‘Driewerf Naomi Klein’ drie blogs, waarvan nog twee zullen volgen:
1 Kapitalisme versus het klimaat
2 Actie voor het klimaat – legio mogelijkheden
3 Macht, samenwerking en de noodzakelijke concretisering van de strategie
Naomi Klein, No time, Verander nu, voor het klimaat alles verandert, Uitgeverij De Geus, Breda 2014, ISBN 978-90-445-3376-7
