Er zijn moslims die menen dat ze Allah een handje moeten helpen. Ze doden vermeende ongelovigen. Vreemd dat te menen. De almachtige God kan toch niet gediend zijn van een dergelijk hulp. Wordt zijn almacht betwist, zijn er mensen die het beter weten? Godsdienstig begrepen kan dit toch niet waar zijn.
Er zijn christenen die menen God een handje te moeten helpen. Ze menen dat er schepsels zijn die toch niet helemaal naar het beeld van God geschapen zijn. Die vertegenwoordigen een ander beeld en dat dient bestreden te worden. In naam van de naastenliefde wellicht, maar eentje die de almacht en vooral de alomvattende wijsheid en het mededogen van God ontkent.
Er spelen hier opvattingen die strikt genomen het geloof ontkennen en God kleineren, ondanks de aansprak op waarheid. Ze vallen buiten de waarheid, dus is het extreem. Hoe kun je nu een vergissing van een God corrigeren? Wat een ijdelheid. Pas maar op voor de wrekende God.
Volgens de filosoof Ludwig Feuerbach (1804-1872) schept de mens God - en elke Godheid – naar zijn eigen beeld. Dat (zelf)beeld van de mens ontpopt zich al te vaak als angst en morele eenzaamheid die schreeuwen om verlossing. Immers, waarom zou dat beeld anders moeten verdwijnen? Wat is er mis aan een beeld dat het jouwe niet is?
Wat de genoemde christenen niet zien, is dat dit beeld – ook binnen Feuerbachs antropologische verklaring –, zich ook heel anders kan manifesteren. Als tolerantie of solidariteit bijvoorbeeld. Of als een oneindige en eeuwige veelzijdigheid waar elke lesbienne, transgender en alle andere personen royaal binnen passen. Zo oneindig veelvormig dat zelfs het begrip identiteit alras wordt vergeten.
Het brengt ons bij de vraag of bovengenoemde onwaarheden getolereerd kunnen (of moeten) worden. Dat is lastig, onwaarheden roepen altijd correcties op, maar het duurt wel heel lang ….
Concreter kun je onschadelijke illusies onderscheiden van fouten, daden en ideeën die anderen in hun seksuele en maatschappelijke hoedanigheden verstoten, kwetsen, misvormen, aangrijpen of zelfs met de dood bedreigen. Dan stuit je op een grens, neen je gaat er al overheen.
Dan blijkt de seculiere maatschappij – hoe kwetsbaar vaak nog – gelukkig toch verder gevorderd dan de drogreden. Dan is het humaan bezien noodzakelijk om de onhumane opvattingen, die persoonlijke en maatschappelijke schade veroorzaken, te bestrijden. Bijvoorbeeld in het onderwijs en op het voetbalveld.
Resteert echter nog de grootste lastigheid: als de angst zo groot wordt, dat iedereen nu in de valkuil van de onwaarheid valt? En dan dus ‘democratisch’ de meerderheid krijgt?
Dan resteert strijd, zoals vaker in de geschiedenis, die zo humaan mogelijk gevoerd moet worden. Want democratie vraagt om humaniteit, vice versa. Vorm en inhoud moeten samenvallen, harmoniëren. Dat is helaas lang niet altijd het geval. Wat een opgave!
Politiek liggen er inderdaad lastige opgaven. In mijn boek ‘Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie’ kun je lezen: ‘Moeten oproepen tot geweld en haat of discriminerende uitspraken verboden zijn? Ja, want dergelijke oproepen staan haaks op de grondwet en de intenties van de verdere wetgeving, waarin dramatische historische ervaringen zijn verwerkt. Het is een teken van beschaving dat de mensheid leert van ervaringen als pogroms, de Holocaust en vervolgingen vanwege seksuele geaardheid, en dus ook daadwerkelijk wat doet met deze ervaringen.’ (pag. 100)
Waarmee ik in dit boek overigens niet de weg insla van een pleidooi voor een reeks van verboden, want dat is vaak niet de beste weg.
God en Allah een handje helpen, is dat het ware geloof? De almachtige God kan dit zelf toch veel beter? Vreemde aandrang van de gelovige om uit te willen voeren wat bij God hoort. Een drastische en vervreemdende toe-eigening. Waarom bestaat toch die neiging te willen corrigeren wat God zelf niet corrigeert?
Het vraagt om opheldering. Maar ook: er bestaan vergelijkbare seculiere vormen van uitsluiting. Die vervreemding moet ook worden gezien en even resoluut worden bestreden door het rationele woord hiertegen.
Je bent er nog lang niet wanneer je na de Nashville-verklaring sommige christenen de maat neemt. De religieuze uitsluiting heeft namelijk ook een basis in de sociaalpsychologische en maatschappelijke (machts- en arbeids-) verhoudingen. De wereld die te groot werd en weer ingedeeld moet worden in behapbare brokken.
Het is en blijft een vorm van vervreemding, de onmacht met haar verwrongen beelden.
Boek: Jasper Schaaf, Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie, Feuerbach herlezen, Uitgeverij Damon, Budel 2010, ISBN 978 90 5573 994 3.
Te bestellen in de boekhandel, bij de uitgever en bij de auteur. Zie ook: www.jasperschaaf.nl
