De Franse verkiezingen tonen in het groot het dilemma dat zo vaak op kleinere schaal bestaat. Je moet kiezen uit twee partijen, mensen of visies die beide beslist je eigen keuze niet zijn. In dit geval: voor cryptisch fascisme of het kapitaal?
Voor de rust gevonden wordt om er zelf uit te komen overspoelen de adviezen de massa. Doe dit of dat! De neiging af te haken zal er niet minder om worden.
Dan heb je ook nog de linkse intellectuelen. Volgens de Volkskrant (19 april) zou Alain Badiou hebben opgeroepen thuis te blijven: ‘Gaan stemmen versterkt slechts het systeem.’ Hij zal méér gezegd hebben, of dit helemaal betrouwbaar is weet ik niet, maar het past bij een visie die steeds doorklinkt bij ideologen als Antonio Negri, Slavoj Žižek en Badiou.
Hun theorie lijkt uitgemond te zijn in een visie die alleen nog maar ‘het totaal andere’ accepteert. Geen socialisme, geen hervormingen, maar een volledig schoon en afgestoft communisme, dat niet zozeer uit hardnekkige strijd maar uit een lichtend revolutionair moment ontstaat. Een soort totale breuk, een authentiek event, een globalisme waarin alle schellen van de ogen vallen.
Zo’n flits van bevrijding. Mooi, maar heel ver weg. De afstandelijkheid heeft hier de plaats ingenomen van de vaak zo veeleisende en soms vervelende strijd in het dagelijks leven, waarin om elke kleine verbetering moet worden geknokt.
Met oproepen tot niets komt niemand een stap verder, laat staan het socialisme. Zolang intellectuelen zich met de politiek bemoeien dienen ze ook een richting te beargumenteren en dat lijkt in de Franse filosofie vaak vergeten, juist doordat zij het woord ‘revolutie’ zo heeft verabsoluteerd.
Maar zo’n breuk, is dat nu niet heel marxistisch? Niet als je die al helemaal ziet, terwijl die nog niet bestaat. De Franse ideologen zien de breuk of splitsing al ontstaan, vanaf een soort idealistische helikopterview van het kapitalistisch globalisme.
Marx wil ook een breuk of sprong, maar hij ziet dit anders. De omwenteling moet zich historisch ontwikkelen en bevochten worden. Je kunt niet zomaar stellen dat die er al vrijwel is. Doe je dat wel dan overschat je het ideologische aspect en dat is precies waar het boek De Duitse ideologie van Karl Marx en Friedrich Engels zo kritisch over is.
Natuurlijk bevat de huidige technologie en de strijd van de sociale, ecologische, culturele verzetsbewegingen tal van mogelijkheden en aanzetten tot grote verandering, maar dat het kapitalistisch systeem daarmee al wankelt en iets beters al in beeld is, kan daarmee niet worden geconcludeerd. En als je dát overweegt is een uitspraak die stelt dat stemmen ‘het systeem’ versterkt abstract en irreëel.
Daartegenover staat de dagelijkse strijd, die ongetwijfeld weer versterkt moet worden, en waarin het grotere socialistische perspectief maar al te vaak wordt vergeten. Maar dat laatste is totaal onnodig.
Hoeveel nadelen er ook aan mogen zitten: als ik nu Frans burger was, zou ik openlijk kiezen voor wat nu het meeste telt. Wat het zwaarste is moet het zwaarste wegen. Dat is de situatie van nu, die de enige basis kan zijn voor een betere toekomst. Vanuit het niets ontstaat immers niets.
Wat is dan wel reëel en het zwaarst wegend? Duidelijk primair is momenteel de strijd tegen alles wat riekt naar fascisme, racisme en uitsluiting. Ik zou daarom zonder aarzelen op Emmanuel Macron stemmen.
Stemmen op ‘iets anders’ – zoals nu op een (neo)liberaal – kan voelen als een slap compromis of als een verraad aan principes. Maar dan begint het pas echt! Leg je je neer bij dat compromis omdat je erop gestemd hebt, of zoek je naar méér, naar verandering, naar omslag, naar aangrijpingspunten om vanuit het bestaande tot iets beters te komen? Als je je op niets baseert verdwijnen deze aangrijpingspunten. En juist dat is de positie van de nihilistische politiek die tussen het bestaande en het ‘totaal andere’ niets weet te denken. De afstandelijkheid is dan te groot geworden, een vlucht in abstractie.
Daartegenover hoef je geen enkel compromis als de laatste mening en daad te beschouwen en kan niemand je het recht ontnemen veel verder vooruit te willen.
‘Niet weglopen’ vraagt om organisatie. Op je eentje kun je wel wat, maar samen kun je meer. Politieke organisatie kan veel vormen aannemen, maar samenwerken op hoofdzaken biedt meer. Daarop moet een sociale politiek tegen uitbuiting en uitsluiting, en voor ecologie en het klimaat zich baseren.
De vorm van de actie, dus de wegen die jij en anderen kiezen kunnen verschillen. Dat is alleen maar goed mits de samenhang, de solidariteit ook wordt gezocht. Dat is ook organisatie, en zeker één die je de vrijheid geeft meer van je eigen idealen te bereiken.
