Een opvatting die haar eigen fundamenten tracht te begrijpen en te verwoorden kan men fundamenteel of zelfs fundamentalistisch noemen. Een opvatting die haar eigen wortels (Latijn, wortel = radix) verwoordt kan men radicaal of misschien zelfs wel een radicalisme noemen.
Met beide is weinig aan de hand. Fundamentele opvattingen kunnen en moeten elkaar tolereren en soms het debat aangaan. Niets mis mee voor mensen die waarheid nastreven. Een tolerante opvatting betekent niet dat een goed gesprek uit de weg moet worden gegaan.
Wanneer echter een opvatting niet strookt met andere maatschappelijk geaccepteerde fundamentele afspraken, regels of waarden, dan gaat men over een grens. Dan kun je spreken over extremisme, omdat de eigen opvatting en handelswijze niet stroken met dat wat ook van essentieel belang geacht wordt. Dan is er een botsing van waarden.
En als men de historisch verworven rechtsstaat werkelijk accepteert zal men de rechten en plichten daarvan het zwaarste laten wegen. Doet men dat niet, dan is er inderdaad sprake van het extreem opzoeken, van het overschrijden, de grens overschrijden. Dat kan overigens ook zonder gelovig te zijn, wanneer de door de rechtsstaat gegarandeerde tolerantie niet wordt aanvaardt, dus zoals de PVV doet. Dan ontstaat er intolerantie ten opzichte van mensen die zelf wel binnen de gegarandeerde vrijheden blijven. En wordt ook de rechtsstaat niet meer geaccepteerd, waarmee deze droevige cirkel rond is.
Een fundamentele visie kan hard overkomen. Benedictus de Spinoza’s god was niet meer de god van de rechtzinnige gereformeerden in zijn tijd, die een garantie was voor hemel en hel. Immanuel Kants weerlegging van alle godsbewijzen was ook fundamenteel, haaks op het idee van al die mensen die voor hun geloof ook nog ergens een bewijs zoeken.
Mijn eigen boek ‘Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie’ is ook niet vrijblijvend en baseert zich ook nog op Ludwig Feuerbach en Karl Marx. Bevindelijke christenen zullen het vreselijk vinden, maar er kan wel over gesproken worden. Het gaat om visies die elkaar kunnen tolereren en als dat actief gebeurt is dat wat anders dan van alles maar roepen dat ‘je het zelf wel mag weten’. Zo’n open deur is een wereldbeschouwelijke, filosofische en politieke armoede.
In ‘Godsdienstkritiek’ gaat het ook over de grensoverschrijding, wanneer een opvatting, filosofie of religie extremistisch wordt, namelijk de grens overschrijdt van de waarden van de samenleving en rechtsstaat. Reflectie hierover is niet nieuw, Spinoza en Kant wezen er nadrukkelijk op.
Morele en politieke grensoverschrijdingen zijn actueel stevig aan de orde. Die kun je dus extreem of extremistisch noemen. Men kijkt dan onmiddellijk naar de islam, maar kijk liever ook eens naar de vaak nog zo dominante christelijke cultuur, waarin op sommige momenten de tolerantie en de liefde voor de naaste het volledig laten afweten. Dat blijkt in de politiek van de SGP en de Christen Unie.
In het verkiezingsprogramma 2017 van de SGP wordt de islam als intrinsiek gewelddadig beschreven. De taal is er een die islamitisch extremisme als het normale van deze religie beschrijft. Men wil de islam ook niet meer horen, gebedsoproepen vanaf moskeeën moeten worden tegengegaan. Wil je dan niet in jij-bakken vervallen, dan kan men toch stellen dat hier de ene religie de andere het licht in de ogen niet gunt. Een christen kan van een andere religie toch ook het goede en het kwade onderscheiden? Het kwade wordt niet overwonnen als het goede niet gegund en gesteund wordt.
Extreem politiek optreden bestaat ook met betrekking tot het Israëlisch-Palestijns conflict. The Rights Forum is een organisatie die zich inzet voor een oplossing van dit conflict op basis van het internationaal recht en de eerbiediging van de mensenrechten. Deze organisatie heeft vanwege de verkiezingen het stemgedrag in de Tweede Kamer over dit conflict in kaart gebracht.
Hier blijkt dat zowel de SGP als de CU het Israëlisch nederzettingenbeleid actief steunen. Dat is in strijd met het internationaal recht, maar ook gewoon uit menselijk oogpunt kan ieder die dit volgt zien dat het om een pure bezettingsmacht gaat. De Palestijnen worden onderdrukt. Daarmee houdt Israël ook zichzelf gevangen, indachtig Marx’ uitspraak dat een volk niet vrij kan zijn zolang het een ander onderdrukt.
Het is extreem wanneer men de eigen zorgen en visie stelt boven de rechten van een heel volk en boven internationaal recht, en zich dan beroept op morele gronden. Dat hier een religieuze argumentatie mede een rol speelt, zullen deze partijen niet ontkennen.
In feite presenteren zij daarmee een superieur standpunt dat op geen enkele manier bijdraagt het conflict dichter bij een oplossing te brengen. Dat is ook extremisme, naïef en een doodlopende weg.
De verkiezingskrant van The Rights Forum is te downloaden op: https://rightsforum.org/
