Palestina, oppervlakkig neutralisme en partijdigheid

Een boek dat aangekondigd wordt als een partijdig boek, moet wel goede argumenten hebben om lezenswaardig te zijn. Zeker in de boekenweek waarin veel draait om de leukigheid staat partijdigheid beslist niet bovenaan.
    Bij het lezen van het boek van Anja Meulenbelt ‘Kwart over Gaza’  blijft vooral hangen: dit is een standpunt, het is partijdig. En zo wordt het boek ook aangekondigd op de achterflap.
      Is het vreemd, zijn er ook onpartijdige boeken over politiek? Misschien wel ten aanzien van partijpolitiek of bestaan er althans pogingen hiertoe, maar in meer algemene zin kun je je toch moeilijk voorstellen dat een politiek boek helemaal geen partij kiest of daarvoor geen argumenten aandraagt. De wereld met al haar conflicten en belangen zit vol met partijdigheid.

Het wordt helemaal waar gemaakt. ‘Kwart over Gaza’  is een heel partijdig boek, het staat voor de rechten van de Palestijnen. Tegen alle verdrukking in, en die bestaat in talloze vormen en is overal aanwezig in Palestina. Voor de duidelijkheid, het boek kiest niet tegen Israël, maar tegen de feitelijke Israëlische politiek. Kan dat? Ja, dat blijkt.
      Nauwkeurig wordt de geschiedenis en de positie van de Joden, en de scheidslijn tussen politieke kritiek en antisemitisme besproken. Dat is precies aan de orde bij het moeilijke conflict Palestina-Israël en moét dus worden besproken.
      En ook precies dat is wat de overgrote meerderheid van de Nederlandse politici steeds trachten te omzeilen door die kritiek op de Israëlische politiek achterwege laten of door onvoldoende beargumenteerd steeds weer hun kritiek te temperen. Bijvoorbeeld door zich op de geschiedenis te beroepen en niet op de actualiteit. Of door de resoluties van de Verenigde Naties te negeren, die uitgaan van een stopzetting van geweld en van de mogelijkheid van een tweestaten-oplossing.

Zo blijft de kritiek op de illegale bezettingen door Israëli’s van Palestijnse eigendommen in de Nederlandse politiek onderbelicht of mist helemaal. Probeer dat eens in te denken door je te verplaatsen naar een ander land, waar hetzelfde zou plaatsvinden of daadwerkelijk plaatsvindt. Ach, misschien heel makkelijk, de bezetting van de Krim door Rusland, de reacties waren misschien niet adequaat, de afwijzing meestal wel overduidelijk. Toen werd nauwelijks naar de historiciteit van de Russische aanspraken gewezen. Je mag geen land van een ander volk inpikken. Helder toch?

Verschuilen veel Nederlanders vanwege de Tweede Wereldoorlog zich niet achter een verdraaid idee van schuld en boete, volgens de aloude religieuze principes van overal ter wereld, die leidt tot straf en het hopelijk opheffen van de boetedoening? De Joden hebben geleden, ja, in zo’n extreme mate dat dit vraagt om herstel, maar dat kan nooit volledig het oordeel van rechtvaardigheid in het heden bepalen, wanneer de rechten en geschiedenis van andere volkeren in het geding zijn of zelfs worden opgeofferd.
    Schuld en boete, het klassieke thema. Het werkt altijd door in het dagelijkse oordeel en in de politiek. Maar boete voor wat en voor wie, voor de schuld van Europa? Kunnen schuld en boete ook geen valse bijklank krijgen omdat de angst meetelt? Je kunt een oordeel echter niet vermijden door niets te vinden en niets te doen. Niets doen lijkt neutraler dan het is, zeker als blijkt dat je er onrecht mee laat voortbestaan.

Dat neutralisme als vals geweten neemt Meulenbelt op de korrel in haar boek. Vooral door resoluut te zeggen dat zij zeker niet neutraal is.
      Een vermeende neutraliteit die zich baseert op het onvoldoende kennis nemen van de feiten is al waarde(n)loos. En als zij gebaseerd is op onuitgesproken vooroordelen helemaal. Dat riekt zelfs naar discriminatie, al zal dat ongetwijfeld hard ontkend worden door de Nederlandse politieke partijen of politici. Men verschuilt zich dan graag achter de onmacht, niets te kunnen doen en niet weten wat wel te doen. Is de moeilijkheid einde verhaal?

Meulenbelt valt het neutralisme aan, met een kritiek op linkse partijen die weigeren werkelijk stelling te nemen en op de rechtse die bij dit conflict vergeten te spreken over internationaal recht en de mensenrechten. Daarbij speelt de grote rol van de ‘neutrale’ media: ‘En dan hebben we het nog niet over de media, die overwegend gevangen zitten in hun beroepsdeformatie van zogenaamde neutraliteit en het zoeken naar evenwicht tussen ‘twee partijen’ – ligt de waarheid tenslotte niet altijd in het midden?’ (p. 17)

De waarheid ligt in het midden? Moeten de media niet in het midden zitten? Ze moeten zich aan de feiten houden, ook wanneer dat misschien niet de plek is die de publieke opinie ‘het midden’ vindt. En ook het terechte idee van ‘hoor en wederhoor’ betekent helemaal niet dat je altijd in het midden uitkomt.
    Ja, de waarheid ligt het midden, maar pas wanneer je die gevonden hebt, en niet ‘zomaar’ ergens tussen twee partijen. In complexe situaties bestaat niet eens een waarneembaar midden, wanneer je concreet gaat kijken. Bovendien hoort ‘een midden’ een resultaat te zijn, een balans van alle relevante feiten en opvattingen, in plaats van een vooroordeel.
      Pas als er een door verschillende partijen en belangen geaccepteerd resultaat is, ontstaat een soort ‘midden’ dat extremen naast dat gevonden midden definieert. Dat is echter geen garantie dat dit voor eens en altijd het juiste midden zal blijken te zijn. De geschiedenis kent geen einde.

Meulenbelt haalt de filosoof Brian Klug aan die door Joden werd uitgescholden toen hij protesteerde tegen de aanval op Gaza in 2014. Hij schrijft: ‘Hoe kan het dat wanneer de staat Israël spreekt de hele congregatie van diaspora-Joden ja en amen zegt? Hevig met elkaar van mening kunnen verschillen en ieder toch in zijn waarde laten is toch altijd een belangrijke Joodse waarde geweest, en zou dat als het over Israël gaat niet meer mogelijk zijn?’ (p. 322)
    Deze aanklacht geldt niet alleen voor Joden, maar voor iedereen die zich betrokken voelt met de wereld waarin hij leeft. Neutraliteit heeft alleen zin in de uitzonderlijke situaties dat deze productief werkt, niet als het wegkijken en passiviteit betekent. Helemaal niet als het gaat om een land of volk waarmee zoveel mensen zeggen zich verbonden te voelen.
      ‘Verbonden voelen’ sluit neutralisme uit, en net zo goed een ongefundeerd oordeel waarin mensenrechten en volkerenrecht opeens niet meer tellen.

De feiten. De vele feiten die tellen? Hoe kom je zelf tot een oordeel? Men leze het boek en denk er eens over wat je ervan vindt. Bovendien natuurlijk nog veel meer dan dit ene boek.
    Feit is dat de Palestijnen zwaar onderdrukt worden in Palestina, dat waarschijnlijk twee staten de beste oplossing is, misschien uit gebrek aan een beter alternatief, maar dat dit alles in de politiek zonder uitstel reëel beoordeeld moet worden en om een voortdurende, consequente inzet vraagt.






Boek: Anja Meulenbelt, Kwart over Gaza, Over zionisme, antisemitisme en islamofobie, Uitgeverij Jurgen Maas, Amsterdam 2015, ISBN 978 94 919 2110 0

Over Palestina, Israël, rechten en rechteloosheid, zie: www.rightsforum.org