Naomi Kleins missende schakel

Ik geef het toe, Naomi Kleins nieuwe boek ‘No time – Verander nu, voor het klimaat alles verandert’  heb ik nog niet gelezen. Ik geef geen kritiek, het is ongetwijfeld weer een goed boek. Maar ik mis iets in de vele commentaren die nu in de kranten en tijdschriften staan.
    De boodschap lijkt helder. Stopzetten van CO2-uitstoot en andere maatregelen om het klimaat te redden kan geen uitstel meer verdragen. Klein concludeert dat het kapitalisme echter niet in staat is tijdig deze omslag door te voeren.
    Dat is al langer evident. Als je het wilt zien. De boodschap zal dan ook moeten luiden dat het kapitalisme weg moet, dat het levensbedreigend is. Het vraagt om socialisme, communisme of iets dat erop lijkt, al doet de naam er uiteindelijk niet toe. Wel doet ertoe dat een collectieve regulerende aanpak noodzakelijk is. Het kapitaal zal daarentegen altijd kiezen voor winst. Anders kan het kapitaal niet meer bestaan, en is er slechts de uitweg van crisis, chaos, vervuiling en ellende, of de betere weg, zoals een socialistische oplossing.
    Ieder heeft er belang bij hier helder in te zijn. Klein is dat ook, op veel punten in haar boek, voor zover ik het uit de recensies kan opmaken.
    Maar als oplossingen, in de commentaren, lees je dan weer inspirerende opmerkingen over nieuwe coalities, en circulaire en coöperatieve manieren van samenleven, landbouw bedrijven en groen consumeren. En veel meer. Mooi, 100% mooi, maar dat genereert niet de macht om mondiaal een ander klimaatbeleid snel, tijdig door te voeren.
    Wanneer consistente antwoorden nodig zijn, mag uiteraard geen schakel ontbreken. Grote politieke verbanden zijn nodig, internationaal en lokaal. Van socialistische organisaties, milieubewegingen, politieke partijen, vakbonden en de delen van het bedrijfsleven die echt anders willen, die als prioriteit hebben het klimaat te verbeteren.
    Dat zijn dus ook nieuwe of hernieuwde initiatieven. Die hoeven en mogen kleinschalige initiatieven niet in de weg te staan. Maar kleinschaligheid is niet de oplossing voor de grote schaal van de problemen. Vanzelf gaat het nooit. Ook bewustwording, hoe noodzakelijk ook, genereert op zich nog niet de macht om een duurzame wereld op te bouwen.
    Naomi Klein verdient lof. Het kapitalisme is fossiel? Dat kan een mooie slogan zijn, maar politiek-economisch heeft het kapitaal nog de macht. Die machtsvraag is onvermijdelijk als gesproken wordt over een verandering die nu nodig is en echt wat voorstelt. De dominantie van het kapitaal moet definitief doorbroken worden.
    Coalities die boven een beperkte belangenstrijd uitstijgen zijn er al, maar juist die zijn vaak nog tijdelijk, dus letterlijk niet duurzaam genoeg. Toch ligt daar een belangrijke sleutel van het vraagstuk.
    Benedictus de Spinoza schreef in 1677 in ‘De politieke verhandeling’  dat ‘naarmate meer mensen (…) zich in hun nood hebben verbonden, in die mate zullen zij allen in hun vereniging meer recht hebben.’ Dat geldt ook voor de oplossing van het vraagstuk van het klimaat.