Wat is genuanceerd denken (in deze tijd)?

Toen op donderdag 17 juli jl. de MH17 uit de lucht werd geschoten, heb ik enkele blogs over internationale politieke vraagstukken opgeschort. Je kon voorzien dat vanaf dat moment ogenblikkelijk duizenden tweets en andere snelle meningen de wereld in zouden gaan. Meningen die direct weer kunnen omslaan. Mijn blogs gaan bij voorkeur wat meer over visies, achtergronden of opmerkelijke verbanden.
      De toestand in de wereld, in Oost-Europa, het Midden-Oosten en nog veel meer maakt het niet makkelijk nog iets toe te voegen aan de brei van opinies. Ook de kranten schuwen grote woorden niet, en partij kiezen is nu eenmaal aan de orde, maar vaak speelt er veel mee, en zijn zwart-wit meningen voorbarig en onjuist. Hoe nu nog genuanceerd zijn te zijn in deze tijd?

Genuanceerd denken is niet hetzelfde als automatisch het midden tussen de uitersten kiezen. De waarheid kan ‘in het midden’ liggen, maar dat hoeft helemaal niet. Genuanceerd denken is vooral relevante feiten en argumenten op hun merites beoordelen en in het betoog meewegen.
Genuanceerd denken betekent niet dat eigen visies en meningen helemaal opgeschort hoeven te worden, wel dat de relevante overwegingen daarbij zo goed mogelijk inzichtelijk worden weergegeven, hoe ze tellen in de afweging.
      Hoe kun je in internationale politieke kwesties genuanceerd zijn als ‘beide partijen’ zowel bekritiseerbaar zijn als tegelijk een te begrijpen rationaliteit in hun handelen laten zien? Dat kan door die verschillende kanten te laten zien. Begrip tonen hoeft niet te leiden tot goedpraten, en al helemaal niet tot passief accepteren dat het nu eenmaal zo gaat. En ook niet tot de stellingname dat jij begrijpt dat de andere partij het niet begrijpt en je zo dus nog de Zwarte Piet alleen bij die ander legt. Dus ook proberen het onbegrip te begrijpen, zelfs al lukt dat niet helemaal.

Dit zijn maar enkele kanten van het verhaal. Vooral dus proberen argumenten en gedachten goed op hun inhoudelijke merites, op passende gevolgtrekkingen te bekijken.
      Bijvoorbeeld niet uit boosheid de rationaliteit van andere aspecten ontkennen. ‘Separatisten’ kunnen een misdaad hebben begaan – ook door complex militair materieel ondeskundig te gebruiken – maar zijn zij de enige daarin en kan hun doel dan niet nog steeds tot op zekere hoogte rechtvaardig en rechtmatig zijn? En moet je sowieso al meegaan met zo’n term als ‘separatist’? Toen Joegoslavië uiteenviel werd zo’n term nauwelijks genoemd, hoe hard sommigen in West-Europa dat uiteenvallen ook stimuleerden, en had men het over vrijheidsstrijders of sprak men gewoon over Slovenen en Kroaten.
      Of die ene oligarch kan niet deugen, zoals je nu vaak hoort, maar deugen ze in feite allemaal niet, ook niet die rijkaards die befaamde West-Europese voetbalteams op de been houden? Hebben niet zowat alle oligarchen in Rusland meegedaan het vroegere collectieve bezit in te pikken toen de gelegenheid zich voordeed, met allerlei trucs en machtsspelletjes?

Inderdaad zijn dit maar enkele snelle grepen in ingewikkelde discussies, dus nooit volledige analyses. Zoals opgemerkt mogen eigen meningen hierbij, mits uitgelegd, ook een rol spelen. Zo is bij de vele gewelddadige en onoverzichtelijke conflicten die momenteel spelen één ding wel duidelijk. Er zijn veel te veel wapens en de wapenhandel is een misdadig systeem dat keer op keer de drempel verlaagt om daadwerkelijk geweld te gebruiken. Zo’n 20% ervan betreft het Midden-Oosten en een groot deel raakt de verhoudingen tussen wat vroeger Oost en West heette, en inmiddels opnieuw zo heet. Zo spelen bij alle nuances ook harde feiten en grote lijnen. Zouden niet voor alle landen die geweld gebruiken onmiddellijk wapenembargo’s moeten gelden? En wapenbezit, vermindering van wapens, stopzetten van de ontwikkeling van nieuwe wapens, enzovoort, zou dat hele verhaal niet onder de controle van de VN moeten vallen?
      En moet er niet altijd geprobeerd worden te blijven praten, hoe moeilijk dat ook is, omdat praten vechten kan verhinderen?
      Of zijn dit illusies? Daartegenover staat dat een vreedzame wereld die vol met wapens zit in ieder geval niet duurzaam kan bestaan.
      Genuanceerd zijn in deze tijd is niet makkelijk, daarom moet de vele aspecten genoemd worden. Dat hoeft niet allemaal in één keer.