Zijn de column en de weblog iets van deze tijd? De renaissancefilosoof en politicus Michel de Montaigne (1533-1592) schreef Essays, een boek van meer dan 1000 pagina’s. Deze essays zijn korte teksten die men – het woord zegt het al – als een probeersel kan beschouwen. Ze gaan over allerhande zaken, politieke, maar zijn ook persoonlijk, een soort proefsom van argumenten en visies. Hij vulde ze meer dan eens aan met nieuwe argumenten, waarbij hij de oude naar het schijnt gewoon liet staan. Alles bijeen voor de proefsom. Korte teksten, historisch en actueel, politiek en persoonlijk, het zijn dus gewoon columns. Er is maar weinig nieuws onder de zon.
Een essay heet ‘Over de ijdelheid van woorden’. Montaigne: ‘In vroeger tijden was er een redenaar die zei dat het zijn vak was kleine dingen groot te doen lijken en te maken dat ze groot gevonden worden.’ Zo ging dat vroeger dus.
De oplossing van die foute praktijk: ‘Toen de Atheners beseften hoe verderfelijk de retorische praktijken waren, hoewel die in hun stad algemeen waardering genoten, schreven ze voor het belangrijkste onderdeel af te schaffen, namelijk het inwerken op de gevoelens, en ook de voorredes en slottirades weg te laten.’ Het oude Athene, lang geleden.
Hoe zit dat nu? Ongeveer zo:
Toen de Sovjet-Unie uiteenviel en de nieuwe landen werden verdeeld volgens de oude staten die geen autonome staten waren, werden de voorredes met veel blijheid gevuld. De slottirade was het einde van de geschiedenis en de alomvattende vrije markt. Verder nadenken overbodig.
Toen Joegoslavië aangespoord werd ook uiteen te vallen, vergat de slottirade uit te leggen hoe al die kleine landen die etnisch nog altijd verdeeld waren nu verder moesten. Het zou vanzelf verder wel goed komen, het was nog maar de voorrede.
Toen in Syrië de ooit met machtsvertoon kunstmatig geconstrueerde staat uiteen begon te vallen ontbrak de voorrede die maande tot voorzichtigheid. God (?) zegene de greep, het was lente, de keten van oorzaak en gevolg zou op korte termijn al veel geluk brengen.
Nu ieder met de brokken zit en met nog veel meer ergs, ontbreekt het goede verhaal, maar worden de voorredes en slottirades voor alle tv’s luidkeels gepresenteerd.
In parlementen en andere politieke fora heerst tegenwoordig een debatstijl waarin men het zo formuleert: ‘Meneer de voorzitter, in dit huis …..’ Alsof je het over thuis hebt.
Montaigne zegt in 1580 in de voorrede van zijn Essays, dus helemaal aan het begin: ‘Dit lezer, is een eerlijk boek. Het waarschuwt u al direct dat ik het uitsluitend voor privédoeleinden en huiselijk gebruik bestemd heb.’
Wat zou het toch mooi zijn, nu de burgeroorlog woedt, de handelsoorlog dreigt en in het Midden-Oosten en Afrika afschuwelijk geweld aan de orde van de dag is, dat de staatslieden hun voorredes en slottirades slechts voor huiselijk gebruik zouden benutten, als ze echt niet zonder kunnen, en voor het publiek hun ware overwegingen helder, volledig en voor discussie vatbaar zouden presenteren.
Bron: Michel de Montaigne, Essays, Vertaling Frank de Graaff, Uitgeverij Boom, Amsterdam 1993, pp. 17 en 359.
Michel de Montaigne (1533-1592)
