‘Ongelijkheid en uitbuiting leiden tot conflicten. Conflicten die we als etnisch of religieus beschouwen zijn vaak gebaseerd op klasse en zijn geworteld in de sociale structuren van het mondiale economische systeem’
Dit citaat zou van een marxist kunnen zijn die plausibel uitlegt dat veel van het geweld in het Midden-Oosten zijn ontstaansgrond op het eerste gezicht weliswaar heeft in etnische scheidslijnen en religieuze twisten, maar in werkelijkheid misschien wel voor een veel groter deel in de ongelijkheden, uitsluiting en uitzichtloosheid die het mondiale kapitalistische economische stelsel met zich meebrengt.
Dezelfde auteur meent ook: ‘Bedrijven verplaatsen hun productievoorzieningen naar het land dat de grootste uitbuiting van arbeiders en de minste bescherming van het milieu toestaat. Lagere lonen en uitholling van de rechten van werknemers zijn de hoekstenen van het economische beleid van landen die wedijveren om het relatieve voordeel van het hebben van goedkope arbeidskrachten.’ Bovendien moeten in de geschriften van de schrijver keer op keer het neoliberalisme en de vrije markteconomie met het bijbehorende egoïsme het stevig ontgelden. Van deze wereldorde deugt helemaal niets.
Een marxist? In het boeddhisme bestaat een netwerk van geëngageerde boeddhisten, het INEB. Dit wordt onder andere actief ondersteund door de Dalai Lama en Thich Nhat Hanh. De wellicht meest uitgesproken geëngageerde boeddhist, tevens medeoprichter van deze organisatie is Sulak Sivaraksa uit Siam (vaak Thailand genoemd). Van hem zijn genoemde citaten.
Sivaraksa gaat heel gedetailleerd in op misstanden die er zijn en is heel uitgesproken over hoe een eerlijke en duurzame economie eruit moet zien.
Een boeddhist dus, niet iemand die het bij woorden laat, maar zijn hele leven actief was voor sociale rechtvaardigheid. Hij nam nimmer een blad voor zijn mond, moest na de militaire coup van 1976 in ballingschap en werd later gearresteerd omdat hij de koning bekritiseert en daarmee een politiek taboe doorbreekt.
Sivaraksa’s politieke visie gaat diep in op maatschappelijke vragen en hij presenteert klip en klare oplossingen. Als boeddhist pleit hij voor inzicht, wijsheid en harmonie met de natuur, als basis voor maatschappelijke verandering. Hij staat kritisch tegenover kennis, zoals die in de kapitalistische cultuur gepresenteerd wordt, kennis die vaak louter instrumenteel is.
Je kunt zeggen dat er dus een flink verschil bestaat tussen hem en marxisten, die omgekeerd eerder vanuit de structuur redeneren als basis voor verdere culturele vorming en individuele ontwikkeling. Dat is dan een accentverschil. Marx pleit ook voor bewustwording als hefboom voor verdere verandering en Sivaraksa wil ook een structurele omslag.
Verschillende richtingen moet je niet één hoop gooien. Door dat niet te doen kunnen ze meer van elkaar leren.
De citaten komen uit: Sulak Sivaraksa, Wijs en duurzaam, Een boeddhistisch geïnspireerde economie, Uitgeverij Asoka, Rotterdam 2010, resp. pp. 83 en 39.
Een eerder verschenen boek is: Sulak Sivaraksa, Zaden van vrede, Een boeddhistische visie op maatschappijvernieuwing, Uitgeverij Asoka, Rotterdam1997.
Zelf schreef ik: Boeddhisme en betrokkenheid, Kan de Boeddha-dharma bijdragen aan een marxistisch georiënteerde inzet van maatschappelijke betrokkenheid, Eigen beheer (uitgeverij Dialectiek), Groningen 2000.
Voor de website van het netwerk van geëngageerde boeddhisten, het INEB, klik hier.
