In de krant werd kortgeleden een Europarlementariër aangehaald die zei: ‘Vissers zijn de oudste gebruikers van de zee en daarom moeten zij een beslissende stem krijgen als er windmolenparken op zee worden gebouwd.’ Wie het was of van welke partij doet hier niet zoveel toe, want vele politici hadden dit kunnen zeggen. Klinkt niet zo gek, nietwaar?
Toch is het een drogredenering in verschillende categorieën. Er is sprake van een misleidende nadruk of van een argument ‘op de persoon’, dus een argument ‘ad hominem’. De democratische rechten van de visser worden ver boven die van de rest van het volk opgetild door het stevige ‘daarom’. De ouderdom van de professie wint het dan van de moderne rechten en plichten bij het maken van belangrijke klimaatkeuzes, die een hele toekomst voor velen kunnen gaan bepalen.
Met dit argument is iets bijzonders aan de hand. Het is een drogreden door het sterk benadrukte ‘daarom’ dat de visser boven de politiek en het volk optilt. En drogredenen gelden toch als ongerechtvaardigd? Tegelijk is het een argument dat tal van politici en burgers juist wél als waar of gerechtvaardigd zullen erkennen.
Het bijzondere van dit argument is de ingebouwde historische afweging. Oeroude gebruikers hoeven toch niet zomaar hun recht te verliezen? Ooit ons bezit of onze grond, en dus …?
Er bestaan tal van vergelijkbare constructies die niet zomaar geaccepteerd zullen worden, althans niet door iedereen, en wellicht door anderen juist weer wel, afhankelijk hoe de voorgeschiedenis meetelt. Of nog dichter bij huis, afhankelijk van het belang dat met men er vandaag de dag bij heeft.
Zo ontmoette ik een keer een Rus die heilig overtuigd was van de noodzaak de oude tsaristische idealen van een verenigde wereld onder Russische leiding een nieuw leven in te blazen. Een weldoen voor alle volkeren en ook de heer Poetin lijkt dat historische argument graag mee te laten tellen bij tal van conflicten waarin het vermeende Russische belang meespeelt. Een historische vrijbrief voor het heden.
Of de Chinezen noemen soms de (ongeveer) honderdjarige koloniale onderdrukking in redeneringen die erop neer komen dat de volkeren aan de randen van China de hegemonie van dat land blijvend moeten erkennen. Herstel van wat eens bestond. Het leidt tot sociale strijd op basis van vroegere historische en politieke frustraties.
Of neem het argument dat veel Israëli’s hanteren als basis van het recht Palestijnen van hun land te verdrijven. Herstel van was eens bestond of slechts gedroomd was? Het land was al van ons ook al waren we er nooit geweest.
Het historische argument is dus enerzijds een drogreden over wie wat mag zeggen over een vroegere of bestaande situatie die de toekomst zou moeten bepalen. Anderzijds duidt het op realistische overwegingen, die sterk kunnen zijn, maar nog niet direct een juist moreel of technologisch oordeel inhouden, omdat er nog meer – hogere, urgentere, meer algemene, of morele – aspecten tellen. Daarbij spelen macht en recht vaak ingewikkeld mee.
Veel redeneringen kun je ook omkeren en zo kun je bijvoorbeeld het oude verloren recht historisch diskwalificeren. Belangen mogen toch meetellen, mits in de juiste proportie bezien? Misschien ontstaat de best belegen boterham voor de vissers van Nederland voorlopig wel door mee te werken aan offshore activiteiten, gericht op de nabije toekomst van velen.
Al met al herkennen we in bovengenoemde uitspraak aspecten van de drogredenering én een politiek veel gebruikte vorm van historische accentuering en (sentimenteel) overtuigen. ‘Onlogisch’ is dus niet hetzelfde als ‘betekenisloos’. De belangen van de vissers moeten meegewogen worden bij de maatregelen die zich richten op het aanpakken van de klimaatcrisis, maar wel met het juiste gewicht tussen alle meespelende belangen, de bijzondere en de algemene.
De logica of retorica toont haar rijkdom hier in een drogreden die soms deels toch opgaat, in ieder geval vaak wel aanspreekt, dus politiek effect heeft. De slimme politicus of activist zal hier rekening mee houden.
En hopelijk toont de oudste gebruiker van de zee zich een waardige gebruiker.
