Het naderend einde van de Groninger gaswinning en de rol van de vakbond

Op de kritische politieke en vakbondswebsite www.solidariteit.nl wordt iedere week een ‘Commentaar’ op een actuele kwestie geleverd.
Eén keer per jaar lever ik een bijdrage, de recente staat hieronder. De website bevat wekelijks meerdere interessante en uiteenlopende bijdragen.



Het naderend einde van de Groninger gaswinning en de rol van de vakbond

Massale actie, Groningen toonde smoel op 19 januari 2018. Zeker 12.000 demonstranten in een grote fakkeloptocht na de zware aardbeving bij Zeerijp. Zo’n massale demonstratie die niet alleen de straat vult, maar ook alle stoepen, portieken en gangen. Drie kilometer lopen en als de kop terug komt, loopt de staart net weg.
    Het gaat om resolute vermindering van de gaswinning en snelle compensatie van alle schade die veroorzaakt is door de bevingen en bodemdaling. Een roep om aandacht voor  waardevermindering, verminderde leefbaarheid, gezondheid, investeringsklimaat en nog veel meer. Woede tegen de arrogantie van de NAM die steeds weer probeert het kortetermijnbelang van Shell, ExxonMobil en de staatskas voorop te stellen die individuen onderdompelde in ellenlange juridische procedures.

12000 mensen. Iedereen was er, zichtbaar, bekende Groningers, en de onbekende net zo goed. Partijen en organisaties als Groninger Gasberaad, Milieudefensie, SP, GroenLinks, PvdA, zelfs FC Groningen/Met natuurlijk de initiatiefnemer, de Groninger Bodembeweging voorop.
      Individuele FNV-medewerkers en kaderleden deden volop mee en riepen op tot demonstreren, maar als organisatie waren de vakbonden in deze actie onzichtbaar. Dat is een gemiste kans. Want zowel in de actie voor de belangen van de Groninger bevolking als de hele leefbaarheid en bedrijvigheid in dit gebied, dient de vakbond een grote rol te spelen, samen met andere organisaties.

Miljardenschade versus miljardenwinst. Het gaat ergens om! De schade door gaswinning raakt een hele provincie. De bevingen zijn zwaar, met als 'top' die van 16 augustus 2012 bij Huizinge en 8 januari 2018 bij Zeerijp, respectievelijk 3.6 en 3.4 op de schaal van Richter. Daartussen vele kleinere, gevoeld van de Eems tot de Hondsrug. De schade is enorm, de onzekerheid groot. De invloed op het sociale leven en de economische activiteiten is heftig.
    Intussen belopen de aardgasbaten van 1963 tot nu ongeveer 315 miljard euro. Een flink deel ervan ging naar Shell en ExxonMobil. In het 'slechtste jaar' tot nu toe, 2016, heeft de NAM nog 526 miljoen euro winst behaald, waarvan 496 miljoen naar de olieconcerns ging.
      Dus niet alleen op morele en sociale gronden, ook financieel en economisch ligt de claim alle schade te compenseren volkomen voor de hand. En het gaat niet alleen om de consequenties van gemaakte fouten, heel het energiegebeuren is sterk in beweging. Het is voor de bewoners, de politiek en de vakbeweging volstrekt redelijk vanuit de ontstane situatie vooruit te kijken. Het gaat om de belangen van veel werknemers, niet alleen die van de NAM. Denk bijvoorbeeld aan de compensatie voor bedrijven die noodzakelijke investeringen moeten doen in schokbestendigheid. Daardoor kan werk behouden blijven.

Verder kijken dan het directe belang, een brede visie, is voor de vakbeweging niet nieuw, maar moet vaak wel opnieuw bevochten worden. Historische voorbeelden getuigen daarvan. Twee hiervan ter illustratie, uit de gedenkboeken van de vakbeweging.
      1 – In Een halve eeuw, het gedenkboek van de Algemene Nederlandse Metaalbewerkersbond over de periode 1886-1936, staat op pagina34: ''De Bond blijft hiermede niet binnen de enge grenzen van de economische organisatie, maar treedt daar ver buiten.'' Dan volgt een heldere visie op onderwijs, omdat de metaalarbeiders weten dat goed onderwijs hun hele sociale positie raakt. De arbeid vereist strijd voor scholing, cultuur en een leefbare woonsituatie.
      2 – Een voorbeeld van het platteland boven het Groninger gas. In 40 jaren Nederlandse Landarbeidersbond, gedenkboek over 1900-1940, meldt pagina 85 dat het gaat om eenheid onder de arbeiders, tussen werkenden en werklozen, landarbeiders en zuivelarbeiders. Er werd bij acties zelfs aan niet-leden die wel staakten een uitkering gegeven. De oproep luidt: ''Bij die arbeid geen verschil getoond, geen provincialisme, maar één krachtig willen.''

Dat was toen? Ach, eigenlijk weet de FNV heel goed dat een sterke vakbeweging een brede vakbeweging moet zijn, vanwege alle raakvlakken en wisselwerkingen tussen concreet werk en de context ervan. Niet voor niets stelt de FNV zelf in haar campagne Offensief: ''Voor echte banen en een menswaardige maatschappij.'' Een leus om helemaal ter harte te nemen, niet alleen maar een beetje. Als je het verband ziet, moet je er ook voor staan!
      En deze strijdbare rol werd een paar jaar geleden, namelijk op 18 januari 2014, door de FNV wel goed vervuld. Toen organiseerde ze samen met andere een prachtige demonstratie Gas terug, waarin langdurig de snelweg naar Duitsland werd geblokkeerd in een grote langzaam-aan-rij-actie, met strijdbare leuzen gericht op herstel, voor duurzame investeringen en innovatie in energievoorzieningen. Zo kan Groningen een belangrijke vestigingsplaats zijn voor voorzieningen voor de windenergie op zee. Dat was een offensieve koers, gericht op werk en op het herstel dat in Groningen nodig is.

Werkgelegenheid en een brede kijk op de toekomst. Beperkt jezelf niet onnodig! De vakbond kan op verschillende fronten actief en offensief te werk gaan. Dit samen met andere organisaties die zich nu opmaken voor de eigen belangen. De boeren doen dat met hun bonden, de FNV kan dat doen met de werknemers, maar ook voor de Groninger bevolking als geheel. Dat kan op verschillende manieren:
      1 – Versterking van acties van bewoners voor hun recht. De vakbonden hebben ervaringen die kunnen bijdragen tot sterke acties. Zoals opkomen voor een sluitende infrastructuur voor ICT, zoals de hoognodige verbetering door investeren in de glasvezelkabel in heel Noord-Nederland. Dat kan duurzaam werk opleveren.
      2 – Deskundigheid gericht op herstel van de schade en versterking van de gebouwen, waarbij - waar nodig - bewoners of groepen ondersteund kunnen worden. Nu minister Wiebes de NAM uit de wind wil houden, betekent dat nog niet dat bewonersorganisaties niet meer alert hoeven te zijn. De vakbond kan hieraan bijdragen.
      3 – Offensief vooruit. Door de samenhang van de energietransitie en het klimaatvraagstuk worden allerlei plannen voor een totaal andere industriële bedrijvigheid gesmeed. Ook de vormgeving van het herstel roept vele discussies op. De FNV kan hier eigen visies op de provincie Groningen ontwikkelen die de rol van de werknemers versterken en nieuwe coalities smeden met partijen, vormgevers, progressieve ondernemers en anderen.

De NAM heeft kapitaal genoeg dat voor heel andere doelen gebruikt kan worden dan tot op heden was bedacht. Van het gas af en doorzetten in nieuwe groene bedrijvigheid, groot- én kleinschalig, met een sterke rol voor werknemers en bewoners. Ga leegloop tegen door het werkelijk goed sluitend maken van het Openbaar Vervoernetwerk, en betrek daar bewoners bij. Dwing de NAM hieraan mee te betalen door gezamenlijk optreden. Actief en zichtbaar hieraan meedoen, betekent democratische vakbondsmacht opbouwen, solidair in samenwerking met andere organisaties.
      ‘Genoeg is genoeg!’ was de leus van de demonstratie. De vakbeweging kan helpen dat ‘genoeg’ om te zetten in nieuwe structurele en duurzame verbeteringen. Niet alleen omkijken, net zo goed vooruit werken.
      De opvattingen van de NAM en het vorige kabinet zijn definitief achterhaald, de ontstane leemte moet goed worden uitgewerkt. En duurzaam, zowel de woningen als het werk dat gedaan moet worden. De vakbeweging kan hier de sociale rol vervullen, die past bij haar historische en actuele doelen.



Zie ook: www.solidariteit.nl