Afgelopen weken organiseerde Milieudefensie enkele bijeenkomsten over het omschakelen van fossiele energie naar duurzame, hernieuwbare energie. Op 23 september was er in ‘Het Kasteel’ in Groningen een interessante avond over het stopzetten van het gebruik Gronings aardgas. De avond was geen eenrichtingsverkeer. Aan de deelnemers werd gevraagd zelf met ideeën te komen om de campagne voor energietransitie te versterken.
Wat zijn barrières voor energietransitie en hoe slechten we die? Welke ideeën heb je, en hoe kunnen we die bundelen?
In de workshop waar ik aan deelnam werd de deelnemers gevraagd voor de campagne relevante vragen te bedenken en met een aanzet voor een oplossing te komen. Deze deelnemers vormden overigens een mooi gemêleerd clubje qua leeftijd en ervaringen in heel verschillende acties.
Twee vragen schoten me te binnen, met een oplossingsrichting, die ik je niet wil onthouden. Uiteraard dekt dit lang niet alles. Een totaaloverzicht moet komen uit de samenvatting van de vele vragen en antwoorden. Op 30 januari 2016 zal Milieudefensie die landelijk presenteren.
De twee vragen liggen in het verlengde van waar ik met mijn boeken mee bezig ben en van de buurtervaringen van mijn projectleiderschap ‘Heel de Buurt’, een aantal jaren terug.
Vraag: Hoe kun je meer macht vormen om de transitie daadwerkelijk te realiseren?
Vraag: Hoe kun je een bewustzijnsomslag bevorderen?
De eerste vraag ontstaat vanuit mijn overtuiging dat zowel lokaal, landelijk als internationaal veel meer macht – democratische macht, massa – nodig is om echt grote langdurige veranderingen door te voeren en om de invloed van de sterke tegenwerkende machten te verminderen. De noodzakelijke verandering is immers heel groot en tast bijvoorbeeld de posities aan van de energieconcerns.
De tweede vraag klinkt heel algemeen, maar eigenlijk bestaan er veel leerzame ervaringen met het positief beïnvloeden van meningen, overtuigingen en de actieve inzet van mensen, maar worden die vaak niet bij elkaar gebracht. Veel ervaring gaat snel weer verloren. Hoe dat beter te doen?
Op de eerste vraag kan een makkelijk te benoemen, maar moeilijk te bereiken antwoord worden gegeven. Naomi Klein – in haar boek ‘No time’ – en meer auteurs laten zien dat uiteenlopende bewegingen doelen hebben die in feite met elkaar sporen. Zoals de progressieve politiek, vakbeweging, milieubeweging, solidariteitsbewegingen en andere. Wanneer deze consequent gaan samenwerken ontstaat een enorme kracht. Binnen zo’n samenwerkingsverband hoeven verschillende meningen op deelterreinen niet weggepoetst te worden.
Deze benodigde en zelfs voor de hand liggende eenheid werkelijk bereiken is lastig, omdat men zo vaak de verschillen in plaats van de overeenkomsten benadrukt. Maar de urgentie is groot en dat inzicht kan verenigen. De TTIP-demonstratie op 10 december in Amsterdam laat zien hoe samenwerken kan. En vanaf dat moment kunnen bewegingen meer dan voorheen elkaar laten zien waar men mee bezig is, en elkaar solidair ondersteunen.
Eenheidsworst is niet nodig, samenbundeling wel. Dus: veel meer samenwerking door bewegingen en organisaties. Uiteindelijk vallen veel doelen samen, zoals een goed milieu, gezond werken, een goede verdeling van de arbeid, armoedebestrijding, internationale solidariteit, vrede, enzovoort.
De tweede vraag, hoe kun je een bewustzijnsomslag bevorderen? In feite is er over het sociale en opbouwwerk, het werken aan samenlevingsvraagstukken, enorm veel naar de achtergrond weggedrukte ervaring opgeslagen. Ervaringen en informatie hoe in buurten en wijken met overtuigingen en actieve inzet kan worden omgegaan. Zelf werkte ik in het project ‘Heel de Buurt’, waarin in een wijk tal van bewoners op diverse wijze participeerden. Met de ervaringen van dit project werd daarna door de opdrachtgevers veel minder gedaan dan mogelijk was. En mede door bezuinigingen overheerst momenteel de korte termijnactie, vaak zonder duidelijke richting. Brandjes blussen in plaats van duurzaam werken aan een betere wijk.
Als echter een nieuw actueel opbouwwerk zou worden georganiseerd, dat zich vergelijkbaar met de renovatiebeweging in de jaren zeventig van vorige eeuw, volledig zou richten op energiebewust bouwen, hernieuwde bouw, gezond leven en werken in de wijk, groen bevorderen, enzovoort, dan zullen successen niet uitblijven.
Dus niet alleen van bovenaf plannen stimuleren, maar ook en vaak vooral van onderop. ‘Participatie’ is een stoplap geworden, maar hoeft dat beslist niet te zijn! Dat te weten en toe te passen op een veelvormige inzet om energiebewust te bouwen kan hele wijken enthousiasmeren. Dus met aanjagers, proactieve energieopbouwwerkers, niet om initiatieven uit handen te nemen, maar soms net de vorm te laten zien, waardoor successen kunnen worden bereikt. Niet alleen van boven, niet alleen van onderop, maar in wisselwerking.
Beide vragen leiden dus tot een antwoord: Samen optrekken. Je solidair tonen als je aparte acties hebt en vooral samenwerken wanneer het kan. Het zijn delen van een antwoord over de totale problematiek, maar concrete antwoorden zijn dus goed te geven.
Essentieel is: mensen en organisaties moet elkaar consequent laten zien wat er speelt en waar ze mee bezig zijn, elkaar vinden.
Wil je ook fossielvrije energie? Teken dan de petitie van Milieudefensie.
Klik op de link https://milieudefensie.nl/energie
Essays over vrijheid en macht
Projectverslag 'Heel de Buurt'
