Van ‘over de schutting’ naar ‘na ons de zondvloed’

Al weer vrij lang geleden schreef ik: Het hele welzijnsbeleid van de regering lijkt op het over de schutting gooien van verantwoordelijkheden. De jeugdzorg met de nieuwe Jeugdwet, overheveling van AWBZ-taken en de Participatiewet: de gemeenten ‘mogen’ het allemaal gaan doen, maar wel met jaarlijks totaal zo’n 2,5 miljard minder. Daar staat dan zogenaamd een investering van 50 miljoen tegenover.
    Inmiddels is het bijna 2015. Alles zou op orde moeten zijn. Terecht bestaat hier gerede twijfel over. Hoogleraar Jeugdbescherming Ido Weijers schrijft in het net verschenen winternummer van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken dat de decentralisatie van de jeugdzorg zal leiden tot een ‘ongelofelijke verspilling en bureaucratie.’

Naarmate 2015 naderde kwam in de discussie steeds meer nadruk op het tijdsaspect. En juist hier weet Staatssecretaris Martin van Rijn wel raad mee. Zijn mantra is dat het ‘wel goed’ komt. Rechtspraak over het behoud van de thuiszorg waarin de grote kans op het verlies van het recht op diezelfde thuiszorg procedureel wordt fijngesteld, juicht hij toe. Je kunt er verbaasd over zijn, want deze rechtsgang richtte zich op het eerste gezicht juist tegen zijn beleid. Toch is het precies wat hij wil, de zorg en alle procedures erbij moeten nu op lokaal niveau worden uitgevochten.

Van Rijn is een slimme maar technocratische ambtenaar met nu een openlijk politieke rol. Hij weet dat onder druk ‘alles vloeibaar’ wordt. Althans kan worden. Hij geeft geen krimp en stelt dat elke discussie nu precies de bedoeling is.
      De druk ligt bij de gemeenten. Gemeentebesturen en hun ambtenaren voelen zich verantwoordelijk en werken zich te pletter. Hetzelfde gebeurt of gaat gebeuren door de instellingen en werkers in sociale wijkteams en dergelijke. En dan nog door familie en ‘vrijwilligers’ die onverwachte taken toebedeeld krijgen.

Dus onder druk wordt alles vloeibaar. Na alle gesputter volgt toch nog een succes? Neen, dat ligt toch anders.
      Ongetwijfeld worden diverse experimenteel beproefde nieuwe en goede methoden gebruikt. Dat is op zich heel wenselijk en begrijpelijk. Maar het zijn wel de werkers, de vrijwilligers, buurtgenoten en familie die alle zorg en welzijn moeten realiseren. Die zullen door de bezuinigingsopdracht op grenzen stuiten.
      Ook nieuwe methodes van zorg en welzijn moeten vaak in één-op-één-situaties worden uitgevoerd. En dat niet als start en experiment, maar in een jarenlange dagelijkse zorg. Dat kost moeite, daarin ontstaan nieuwe afbreukrisico’s, dat moet je maar vol zien te houden. Per saldo is te voorzien dat er meer ‘mankracht’ nodig is dan de WMO en zorgbudgetten toestaan.

Van Rijn gelooft in de maakbaarheid door de druk die alles vloeibaar maakt. Hij is realistischer dan de grootste realist. Het moet nu eenmaal, het onvermijdelijke, het beoogde resultaat. Best wel de beste zorg, maar het voornaamste uitgangspunt blijft het financiële kader, niet die zorg zelf.
      Het is voor hem ook tijdmanagement. Mensen zien dat niet, hij wel. ‘Over de schutting’ betekent dus ook ‘na ons de zondvloed’. Het moet nu eenmaal gebeuren.

In deze denkwijze is Van Rijn een meester. Toen van de week het klasje Rutte-Samsom met de handen in het haar zat en het met de Zorgwet echt niet meer wist, was het – zo wordt gezegd – juist Van Rijn die als enige de ‘oplossing’ vond. Lukt het niet in het parlement dan worden de voornaamste onderdelen van de wet ‘gewoon’ in een Algemene Maatregel van Bestuur vastgesteld.
      Vaarwel democratie. En natuurlijk zal dat in de toekomst nieuwe strijd en problemen opleveren. Het resultaat en het financiële kader zijn echter meer heilig dan de democratie en de loyaliteit van de meewerkende partijen.

Het is niet niets. Het is een wijze van denken. Het is partieel rationeel. Het is geen onverschilligheid over de zorg zelf. Het is een technocratisch idee van ‘het moet nu eenmaal’ en die onvermijdelijkheid moet nu eenmaal door iemand worden gerealiseerd. Het is niet leuk, je bent zelf een slachtoffer. Wat klagen mensen over de zorg, ik ben zelf ook slachtoffer. Ik kan niet anders.
    Toch is het een manier van politiek bedrijven die vraagt om een massaal en democratisch antwoord.