Komt de crisis terug? De crisis is nooit weggeweest. Stukje bij beetje zijn er meer mensen die proberen ‘out of the box’ met ‘oplossingen’ te komen. Nu zal helemaal ‘out of the box’ niet zomaar gaan. We zitten nog steeds in kader van de weliswaar wat vastgelopen maar toch nog kapitalistische economie. Uit dat doosje spring je niet zomaar.
In dat zelfde kader wordt als ‘oplossing’ geroepen dat de arbeid goedkoper moet worden. Een slecht neoliberaal idee, lijkt me. Maak de arbeid liever schaarser en duurder, en dat uiteraard dan niet alleen in Nederland. Ook in heel Europa en liever overal. Dan ontstaat een spiraal omhoog in plaats van naar omlaag.
Moeilijk haalbaar, maar moet alles in één keer? Nog meer goede ideeën zijn apart genomen moeilijk haalbaar. In samenhang kun je wel een richting op. Vooral als de groepen, bonden, linkse partijen en allerlei initiatieven zich hier en internationaal gaan verenigen in acties en bewegingen. Als die vereniging ontbreekt blijft het bij ideeën en initiatieven in de marge.
‘Out of the box’ en ook nog lastig te bereiken? Het gaat vaak om onwenselijke vormen van ongelijkheid.
1 – Ongelijkheid in inkomen en ook nog veel bureaucratie voor de mensen zonder werk of met een laag salaris. Een idee, dat je steeds meer hoort: Basisinkomen. Goed idee, een appèl met veel agitatorische voordelen. Financieel waarschijnlijk haalbaar met zowel loondrukkende als loonsverhogende effecten. Maar los van de verdere ‘box’ is het ook te ver ‘out of the box’, blijft er crisis op vele fronten. Hier hoort wat bij.
2 – Ongelijke verdeling van arbeid en inkomen. Laat de bonden weer looneisen stellen. Niets mis mee. En verdeel alle arbeid beter, desnoods met een wetgeving die de arbeidsduur periodiek vastlegt. Arbeidstijdverkorting. Allemaal 10 uur per week korter werken, bijvoorbeeld. Mooi idee, de vakbeweging zal hiervoor wel internationaal moeten opereren. Meer in vereniging dus.
3 – Ongelijke verdeling van rijkdom over maatschappelijke sectoren. Door alle privatiseringen zijn onder de verantwoordelijkheid van de staat vooral de ‘armlastige’ sectoren overgebleven. Bij elke bezuiniging worden die geraakt. Zie de hele sector van gezondheid, zorg en welzijn. Beter idee, nationaliseer stukje bij beetje rendabele collectieve sectoren. Begin met de hele telecom: Staatsbedrijf der PTT weer terug. Dat was ooit ook bekostigd uit collectieve middelen. Dus geen Ziggo’s en Telforts meer, maar deze nationaliseren. Uit de opbrengsten kunnen andere collectieve sectoren mede worden betaald. Is dit socialisme? Eerder een gemengde economie van waaruit je nog verschillende kanten op kunt. Wel socialer, maatschappelijker!
4 – Ongelijkheid van druk op het milieu. Idee: elke nieuwe investering moet wettelijk gegarandeerd beter voldoen aan de noodzakelijke klimaatdoelstellingen, ook al wordt deze er (tijdelijk) duurder van. Béter, vergeleken met de huidige situatie. Lastig uit te voeren? Dat is dan ook mooie werkgelegenheid.
Net zo makkelijk als ik dit bedenk kan iemand zeggen dat het allemaal wel heel moeilijk is. Denk aan de globalisering, je kunt dit toch niet meer alleen? Ja, maar echte oplossingen kosten inspanning en samenwerking van actieve en nadenkende mensen en organisaties. Eén oplossing alleen, zoals basisinkomen, zal nog onvoldoende werken. Ook al kun je hier gerust vóór zijn. Vier punten hier dus, niet uitputtend, want over het financiële kapitaal en de infrastructuur is ook nog veel te zeggen. Maar het is nodig een richting te vinden en een stap in die goede richting.
In november komt mijn nieuwe boek uit bij Uitgeverij Damon. Klik op de link.
Hieronder alvast de voorkant van het boek.
Er komt een boekpresentatie op 9 december bij Boekhandel Godert Walter in Groningen.
