Leve de ideologie!

Er bestaat een gebrek aan ideologie. Het lijkt een wat tijdsvreemde opmerking, sinds men zegt dat de ideologie is ‘afgeschaft’. Was die ooit aangeschaft? Ideologieën waren en zijn uitdrukkingen van hun tijd. Ze scheppen een kader waarbinnen debatten en sociale strijd zich afspelen. Als dat er niet is, is het debat chaotisch. Niet erg voor een poosje, wel een probleem als grote vragen moeten worden beantwoord. Zoals vragen over het bereiken en handhaven van vrede. En vragen over economie en voorspoed.

Vragen over vrede. In mijn weblogs in maart, april en mei pleitte ik tegen de wapenhandel en tegen het aanmoedigen van het wapengekletter in Libië. Er dient meer effectieve kritiek te komen op de weg van het geweld. Ook als grote veranderingen noodzakelijk zijn.

In de Volkskrant van 18 augustus legt de hoogleraar internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops uit dat het geweld in Libië geen heilzame weg is. Het is een richting vol van onzekerheden. Niet in de laatste plaats – vind ik – omdat het gebrek aan beter uitgelegde ideologieën met zich mee brengt dat volstrekt onduidelijk is welke richting men op wil, en of die zo wenselijk is. Sociale strijd moet gepaard gaan met ideeënstrijd. Het wapengeweld suggereert dat dit overgeslagen kan worden. Een grote misvatting.

Vragen over economie. De economische crisis – of men er nu het woord recessie op plakt of niet – is enorm diep. Structureel weet niemand kennelijk hoe verder te komen. Het systeem is een rem voor zichzelf geworden. Er is geen lange positieve spiraal zichtbaar die het hele zaakje vlot kan trekken. Het wordt weer tijd echte alternatieven te bedenken, dus ook deels buiten dat systeem om. Zulke zinvolle alternatieve richtingen zijn er vast wel, maar de discussies hierover zijn enorm gefragmenteerd.

Eigenlijk is er onder al deze chaos natuurlijk wel een ideologie. Rode draad is het neoliberalisme, met daarachter en er dwars doorheen het gevaarlijke populisme. Dit neoliberalisme is in diepe crisis, getuige Europa, getuige de VS. Het wordt tijd het valse-schaamte-argument van het ‘afschaffen van ideologie’ achter ons te laten en te proberen betere antwoorden te vinden op de vragen van onze tijd. Vóór een sociale economie, voor sociale sturing waar dit de economie bevordert, voor meer materiële gelijkheid en eerlijke verdeling, en voor het werken aan duurzame vrede.

Ideologie is politiek. Het ontkennen ervan ook.