De Romeinse stoïcijn Seneca schreef hele verhandelingen over ‘de woede’. Een aantal uitspraken daarin komen op hetzelfde neer. Zoals wat je te doen staat bij woede. Of wat je juist moet laten.
Zo meent hij ‘Het beste middel tegen woede is uitstel.’ De context? Vergeet die context maar even en richt je op deze uitspraak. Bij woede handel je al, het is een emotie die weinig met stilzitten te doen heeft. Zou er niet heel veel gewonnen zijn als elke opkomende woede direct zou leiden tot stilzitten, niets doen, en vervolgens erover nadenken? De primaire reactie niet volgen?
Voorbeelden volop. Oorlog is woede. Er zou geen oorlog zijn als eerst werd nagedacht wie er getroffen wordt in de strijd. Dat is de agressor zelf zeker ook. Met andere uiterste middelen die de woede oproept is het precies hetzelfde.
Woede bouwt niet maar breekt. Stel uit en laat je verstand werken. Dat is het beste middel.
Behalve de bejegening van andere mensen en volkeren geldt dit ook voor de natuur. Wat Seneca zegt: niet te snel handelen, maar wat meer uitstellen, waar dat goed kan. Zijn oorlogen en vernietiging onvermijdelijk? Beslist niet. Stel het uit, begin er niet aan. Denk na.
Stilzitten kan onvermoede mogelijkheden zichtbaar maken. Zoals de vrede.
Bron: Lucius Annaeus Seneca, Dialogen, Inleiding, vertaling en aantekeningen door Tjitte H Janssen, Uitgeverij Boom, Amsterdam 2006, p. 134.
Seneca (4 v. Chr. – 65 n. Chr.)
