Een oude dialectische slogan, vaak genoeg genoemd én misbruikt, is dat ‘alles met elkaar samenhangt’. Als we de situatie in de wereld vanuit enkele actuele maatschappelijke invalshoeken bekijken is het echter wel een houtjetouwtjesamenhang.
Houtje touwtje. Op tal van terreinen is de stabiliteit zoek, terwijl ‘de dingen’ wel veel met elkaar te maken hebben. Dat tekent tal van risico’s.
Dat ‘de wereld een dorp is’, is ook al zo vaak gezegd. Dat de klimaatverandering een groot drama in zich bergt weten we al zo lang, maar lijkt nu pas echt door te dringen in de massapolitiek. Zowel bij de zogeheten leiders als onder de volkeren. Dat de aandacht groter en sterker wordt dan het wegkijken vanuit valse, vermeende economische belangen.
Zie bovendien de sociale ongelijkheid en onderdrukking, die nog op tal van plaatsen bestaan, en door gevolgen van de klimaatsveranderingen vooral maar toe lijken te nemen, zeker dat risico in zich heeft.
Ongelijkheid, niet alleen op het kleinere maatschappelijk niveau. Ook vroegere ongelijkheden en onderdrukking werken door. Zo zijn er tal van landen die zich de koloniale onderdrukking herinneren. Of ze memoreren het feit dat ooit een ander land ‘hun gebied’ heeft ingepikt. Moet dat niet teruggedraaid worden?
Voor de gevolgen zie bijvoorbeeld de ‘onrust’ in Hongkong, een etalage van de potentieel levensgevaarlijke gevolgen van vroeger ‘beleid’, in dit geval ook de koloniale overheersing.
En zie China zelf, dat zich oude onderdrukkingen herinnert en dat koppelt aan de wens oude machtsposities terug te winnen. Of vanuit de vroegere miskenning nu meent in de macht eindelijk eens een volwaardige dominante rol te moeten spelen.
Het gaat hier niet zozeer om China, dat is een van de vele mogelijke voorbeelden. Hoeveel naties zijn er niet waarin een besef bestaat historisch tekort gekomen te zijn? Bij landen in Azië, Amerika, Afrika en ook zeker wel in Europa en Australië, dus overal kan dit spelen.
Miskende naties, of althans waar een zeker zich miskend voelen door kan spelen zijn er volop. Dat raakt het denken over de toekomst. Over de kansen en bedreigingen. Moet er nog geschiedenis bijgesteld, ‘gecorrigeerd’ worden? Veel mensen zullen bij navraag dat beamen, omfloerst of niet, direct of indirect. Echte of vermeende onrechtvaardigheden bijstellen. ‘Eindelijk …’ zullen sommigen denken.
En daarvoor zijn heel veel mogelijkheden voorhanden, in toenemende mate. Vreedzame mogelijkheden, bijvoorbeeld vanuit een machtige of minder machtige Verenigde Naties. Maar vooral ook veel minder vreedzame, eenzijdige, gewelddadige, enzovoorts. Door de digitalisering, de vele nieuwe ongecontroleerde wapensystemen, en de hele technologische en biotechnische ontwikkeling.
Moet dit nader uitgelegd worden? Het bombardement op de olie-installaties in Saudi-Arabië, zoiets kan toch overal? Zonder afzender zelfs, maar ‘ergens’ wel met een bedoeling.
Zo’n ongekende aanval wekt – zoals bleek – echter veel minder verwondering op dan je zou mogen verwachten. Alsof de chaos langzamerhand het enige stuur is dat draait. En omdat dit nu eenmaal zo is, veel mensen zich er maar bij neerleggen, passief, vervreemd.
Vele soorten nieuwe oorlogen zijn denkbaar, de intentie ervan, de veelvormigheid ervan en vooral de grote impact. Zowel voor de mens als heel de natuur. Vormen van oorlog die de mens nog nauwelijks kent, zijn deze nog af te stoppen? Vormen die bedacht zullen worden met de schier oneindige digitale mogelijkheden, zoals oorlogen met gestolen identiteiten van mensen.
Er bestaat een grote bewapening met tal van bijna nog onvermoede grote gevolgen, voor alle plekken ter wereld. Met een grote impact – bovenop alles wat er menselijk gezien al speelt – voor het klimaat, de biodiversiteit, de ecologische kansen en bedreigingen, het land en de zee.
Kijk dan eens naar de filosofie, vooral de zogenaamde publieksfilosofie. Staan daar de zorgen voor de toekomst wel voldoende centraal? Tal van discussies richten zich op de levensstijl van de hedendaagse burger, de persoonlijke verbetering, het genot, de festivals, allerlei nog half besproken emoties, het al dan niet nog bestaan van privacy, de leuke dingen en hoe die in ons leven zo vaak een beetje gedwarsboomd worden.
Ik geef het toe, het is hier wat kort door de bocht, en van alles mag, maar waar is bij het grote verhaal van hierboven het sterke verzetsverhaal daartegenover gebleven?
De op zich meer eenvoudige verhalen van de kernbewapening en de kruisraketten brachten zo’n veertig jaar geleden de halve wereld in beweging. Kan zoiets nu niet meer, is het allemaal zó ingewikkeld dat alleen wegkijken vanzelfsprekend lijkt? Waar is de vredesbeweging?
Het gaat om de rechten van volkeren, over strijd tegen ongelijkheid, om de regulering van en de controle op de talloze technologische vernieuwingen, om het leven, de vrijheid, de vrede, de duurzame ecologische verhoudingen. Kortom, het gaat om de wereld.
Bij de milieuacties en politieke bewegingen horen in toenemende mate vredesacties, en een pleidooi voor een sterke Verenigde Naties. En een rem op het wegkijken, waarvan de media én de filosofie zich meer bewust van zouden moeten zijn. Niet alleen kleine, maar ook de grotere noodzakelijke doelen benoemen, die uiteindelijk ook het particuliere leven van de mensen zullen bepalen.
Houtje touwtje en tegelijk zoveel bedreigingen. Slordigheden kunnen de wereld in brand zetten. Het is geen vanzelfsprekendheid dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. Dat vraagt echter wel om actie, op vele plaatsen, op verschillende politieke, wetenschappelijke en technologische niveaus.
Tegenwoordig spreekt men weer hardop en vaak in stevige termen over emancipatie. De natuur en de vrede bewaren, en de vrijheid respecteren is ook emancipatie. Dat wordt wel eens vergeten.
Voor hoopvolle acties, zie het positieve werk van Stop Wapenhandel, PAX, Milieudefensie en anderen. Zij verdienen alle steun. Voor meer gegevens zie het internet.
