Behalve dat wandelen op het strand heel ontspannend is, kun je je er ook inspannen. Zo zoek ik al heel wat jaren schelpen en zoek ook nog uit wat er allemaal te vinden is. Dat is ook nog een sociaal gebeuren, getuige de vele contacten met weekdierdeskundigen (malacologen) en instellingen als Naturalis en natuurmusea.
Een poosje geleden alweer vroegen familieleden me of ik schelpen wilde bekijken die zij eigenlijk weg wilden doen. Een flinke verzameling na jaren op Ameland. Die verzameling nam inderdaad de nodige ruimte in. De meer gewone soorten zijn na het bekijken inderdaad weggegooid.
Zo heb ik dus duizend keer bukken van mijn familie weggegooid. Twee emmertjes vol, achterin mijn tuin, die wel wat kalk kan gebruiken. Inderdaad moet er zeker duizend keer voor gebukt zijn, ook die keren waar men gewoon even gekeken heeft zonder oprapen.
Toch leuk een deel van zo’n collectie, jaren bijeengeraapt op vakanties, te bewaren. In dit geval resteerden een stuk of vijftig van de meer schaarse soorten of gewoon opmerkelijk mooie exemplaren. Het is behalve familiegeschiedenis bovendien een stukje natuurgeschiedenis. Van een specifieke locatie, Ameland, vooral in de omgeving van het strand van Nes en oostelijk ervan. Met een tijdstip, de periode van ca. 1970-1980 of nog wat later.
Dat tijdstip zegt wel wat. Tegenwoordig zijn er – ongetwijfeld mede door de klimaatveranderingen – soorten in opkomst, en dus op te rapen, die er toen nog minder lagen. Er is dus een aan te nemen, niet al te groot, maar wel reëel verschil tussen de periode 1970-1980 en bijvoorbeeld de periode van 2000 tot en met heden.
Dan nog wat. Op Ameland hebben verschillende zandsuppleties plaatsgevonden om de kust te beschermen, waardoor in één klap op dezelfde genoemde locatie tal van voorheen zeldzame fossiele schelpen te vinden waren. Wat dit betreft is vooral de suppletie van 2010 van belang, ook van vlak bij Nes en oostelijk.
Zo kun je dus heel globaal drie perioden onderscheiden. Duizend keer bukken tot ongeveer 1980 en dat zat in de emmers. Daarna de periode van de fossiele suppletieschelpen die je voorheen normaal niet zo gauw zou vinden. En als we dan nu op het strand van Ameland rondstruinen zie we wellicht verse schelpen, die in de oude emmertjes met de schelpen ontbreken.
Zegt nog niet alles natuurlijk, misschien lagen er schelpen die mijn familie gewoon niet mooi vond en dus liet liggen.
Aardig dit zo te bekijken. Op de foto onderaan een paar oude suppletieschelpen. Die laten we dan nu verder buiten beschouwing.
En in de emmer? Er ontbreken schelpen die je waarschijnlijk voor 1980 wel op Ameland kon vinden, zoals de Tapijtschelp en de Noordhoren. Niet gezien wellicht. Maar er ontbreken ook soorten die je meer dan toen tegenwoordig wel vrij makkelijk kunt vinden, zoals verse exemplaren van de Otterschelp, een verse Gevlochten fuikhoren en recent ook wel gekleurde exemplaren van de Wijde mantel.
Het gaat me nu eigenlijk niet eens om de specifieke soorten, hier slechts kort genoemd. Boeiend is de verandering van de natuur, en de menselijke ingreep. De snelle verandering door de suppleties, maar bij deze familiecollectie ook de meer geleidelijke door de opwarming. Het stukje natuurgeschiedenis is ook een sociale (of asociale) geschiedenis, een interactie van natuur en mens.
Bovendien zie je veertig jaar nadien ongeveer hoe toen gedacht en gekeken is. Dat is boeiend. Wat eerst zeldzaam is wordt meer gangbaar, of omgekeerd, wat er eerst ruimschoots lag kun je later moeilijker vinden, zoals bepaalde soorten ‘Mesjes’. En zo kijkt men ook.
Tegelijk zijn er ook nog soorten van toen en nu, die gewoon mooi zijn en altijd zullen worden opgeraapt, zoals Wenteltrappen.
Filosofisch is er wel wat van te leren, over kijken en over het hoofd zien, over gericht waarnemen dus de meespelende zoekbeelden, over veranderende interesses, over de gevolgen van menselijk ingrijpen en de dynamiek van de natuur. Een paar emmers schelpen kunnen zo nogal wat oproepen. Moet je wel even tijd voor nemen.
Op de foto schelpen uit de zandsuppleties, ontbrekend in de genoemde familieverzameling. Met de klok mee: Noordse cirkelschelp, Ovaal nonnetje, Stevige platschelp en Paardenzadel.
Alle vier zijn in een kort tijdsbestek gevonden op Ameland, op plaatsen van de zandsuppletie. Het zijn alle vier schelpen die op Ameland zonder die suppletie wel te vinden waren, maar golden en wellicht inmiddels alweer gelden als zeldzaam of heel zeldzaam.
