Een nieuwe Tachtigjarige Oorlog

Op school hebben we het er uitgebreid over gehad. De Tachtigjarige Oorlog waarin de natie Nederland ontstond, haar grenzen bepaalde, een staatsgodsdienst koos met het nodige geweld en zich opmaakte voor de handel en grootse koloniale avonturen. Watergeuzen waren helden, maar in feite werd er tientallen jaren lang in grote delen van het land geplunderd en gemoord. Grenzen van de macht verschoven en lang niet altijd was duidelijk wie de baas was waarover en met welke motieven. Wie was vriend en wie vijand? Dat kon zo weer veranderen. Natuurlijk is dit een fractie van het verhaal. Nederland ontstond wel degelijk als natie en zo ook rijkdommen en nieuwe cultuur. Ook een fractie omdat in heel Europa grenzen en machten verschoven en het volk leed onder alle krijgsgeweld. Elders noemt men dit wel De Dertigjarige Oorlog, wat duidt op dezelfde Europese massale strijd. Dat klinkt korter, maar ongetwijfeld waren er voor veel mensen grote verliezen en traumatische ervaringen die lang doorwerkten.

Nu heerst er oorlog van de Franse en Italiaanse grenzen tot Jemen, van Nigeria tot Pakistan en Afghanistan, van Tsjetsjenië tot de Oekraïne. Grenzen, godsdiensten en culturen botsen en verschuiven, bendes trekken rond en miljoenen mensen lijden. Wie is vriend en wie vijand? Dagelijks wisselen de coalities en de discussie gaat daarover, maar leiden nooit tot heldere conclusies. Sommige grote mogendheden pompen grote hoeveelheden wapens in deze poel van verderf. Nu Amerika weer in Saoedi-Arabië, dat met groffe hand ingrijpt in buurland Jemen. De luchtaanvallen verhullen veel van de strijd op de grond, de verschuivingen, het totale verlies aan moraal, de burgeroorlog en godsdienststrijd. Geopolitieke belangen spelen mee, in het dorp en in de wereldpolitiek. En dit is nog maar een handjevol van de vele aspecten die meetellen. De traumatische ervaringen zullen lang doorwerken. Voor veel families zeker tachtig jaar lang.

Gaan vergelijkingen mank? Natuurlijk, maar daarmee is niet elke vergelijking zinloos. In alle wapengekletter en ideologisch verbaal geweld, waarin voorkeuren worden gepresenteerd en even makkelijk weer worden losgelaten, verdwijnt het verstand, het overzicht, het perspectief en het goede initiatief. Nooit helemaal natuurlijk, maar ook dat is strijd. Zoals strijd voor praten in plaats van bombarderen, voor terughoudendheid in plaats van overhaastig offensief, voor de aarde in plaats van luchtgevechten.

En zo keek ik een pas met respect naar Laila al-Zwaini die in het programma Buitenhof (op 29 maart) Paul Witteman duidelijk probeerde te maken dat je ook in Jemen moet praten in plaats van bombarderen. Dat bovendien Saoedi-Arabië nog voller proppen met wapens heilloos is.
      Helemaal zeker ben ik er niet van, maar de zwijgende blik van Witteman leek vooral ongeloof en verbazing uit te stralen. Helpt praten nog? Hij geloofde er niets van. Althans, zo leek het, maar zelfs dat was niet erg duidelijk. De verwarring van de burgeroorlog heerst ook hier.
    Toch zijn er op alle fronten mensen nodig die gesprekken aanknopen, van laag tot hoog. Onze Tachtigjarige Oorlog kende een twaalfjarig bestand. Dat was goed, een bestand waarin het geluid van wapengekletter langzaamaan vervaagt en het verstand weer een kans krijgt. Dat vergeten wordt waarvoor de mens eigenlijk zo venijnig vecht.

Over dit onderwerp kunnen boeken vol worden geschreven. Maar de praters zal ik blijven steunen, de onvermoeibaren die de wapens afwijzen en pleiten voor papier en woorden. Natuurlijk is dat altijd slechts een begin. Maar juist het goede begin is dat wat nodig is.