‘De Russen staan daar.’ Waar staan ze? Dat is eerder dan verwacht, de Russen aan onze oostgrens, bij Polen of nog steeds in de Krim?
Het was nog veel dichterbij, niet in de Oekraïne, maar ze stonden er wel, een hele rij. Op mijn vraag aan mijn boekhandelaar in de Oude Ebbingestraat vroeg ik of hij van Isaak Babel, ‘De rode ruiterij’ op voorraad had. ‘De Russen staan daar’, zei hij en wees naar de plank rechtsboven. Babel was er.
De Russische geest houdt vandaag de dag velen bezig. Misschien wel meer dan onze eigen ziel, al zou je die vergelijkenderwijs zo ook wat beter leren kennen. Eerder schreef ik al over Maxim Gorki, die in zijn ‘Jeugdherinneringen’ met tal van voorbeelden zo treffend de tegenspraken van de Rus in zijn jeugd laat zien, de hardheid en het bedrog, het sentiment, de roddelende clangeest, het grove kleinzielige versus het grootse en de schoonheid, de prachtige Russische natuur en de totale blindheid hiervoor bij sommigen.
Nu ieder wil weten waar de Krim ligt en wat de Rus bezielt, lees de uitgebreide herinneringen van Konstatin Paustovski. Dan je begrijp je wat meer, ook al ligt Odessa nog steeds gewoon in de Oekraïne. Over dat deel van de Russische cultuur is ook bij Isaak Babel veel te lezen. Odessa dat tot de verbeelding spreekt en waar veel gebeurd moet zijn.
Vladímir Majakovski schreef in ieder geval: ’t Gebeurde – wacht, ‘t gebeurde in Odessa’.
Paustovski en de anderen, het gaat over de stad, het land en natuurlijk vooral over de mensen, het volk. Over expansiedrift die tegelijk naar binnen is gekeerd. En over de ambtenarij, lees daarover bijvoorbeeld Fjodor Sologoeb. Ook over drank, eten en het zo dikwijls verloren gevecht om beschaving. Het gaat over de angst en machtswellust, en dan ook over hun tegendeel, de bevrijding, de verlossing. Dat het extreem is? Het tekent een kant van de mens, niet alleen van de Rus.
Paustovski hoort helemaal bij de Boekenweek. Zijn literaire herinneringen ‘De gouden roos’ vertelt je over schrijven, de schrijver en zijn tijd.
Als je in de Boekenweek nog iets moois zoekt, vraag in de winkel naar Babel, Paustovski, Gorki en anderen. Als je geluk hebt is het antwoord: ‘De Russen staan daar.’
omslag Russische uitgave van
De gouden roos
