Syrië, het drama dat niemand lijkt te kunnen stoppen. In Syrië regeert het hart, zij het in zijn kwade vorm. De vorm van de haat. De emotie en de dagelijks dieper wordende haat bepalen de verwoesting en moord. Natuurlijk denken de Syriërs na, maar niemand kan zeggen dat het verstandig is wat hier gebeurt. Als het zo doorgaat blijven er steeds minder mensen over die nog kunnen haten. Laat staan liefhebben.
In hedendaagse gesprekken over hoofd en hart, verstand versus emotie, rationeel denken en het gevoel wordt vaak maar al te makkelijk afgegeven op de rede. Laat het hart spreken en geloof in wat je nu eenmaal gelooft. Na New Age de Happinez. Mindstyle, zingeving en intuïtieve verdieping, mooi toch? Het hart getoond in zijn mooie, maar soms erg eenzijdige vorm.
Redelijkheid staat bij sommigen in een kwade reuk. Rationele theorieën hebben hun beperking en leiden tot daden waar je spijt van kunt krijgen. Rationele technologie heeft oorlogen en vervuiling opgeleverd. Redelijkheid als inzet, verwoesting het resultaat.
In de huidige westerse filosofie lijkt Nietzsches en Heideggers scepsis over de ratio de navolgers van Hegels rationaliteit te hebben overvleugeld. Het denken onmachtig verklaard. Onmachtig om te helpen beter te handelen. Narratief, de kleine verhalen boven de grote. Het quasi-willekeurige verhaal boven de rationele constructie. Maar de balans is zoek. Die verhalen eindigen zomaar ergens, het toekomstperspectief is gering en zeker niet erg duidelijk.
Toegegeven, de hegeliaans-marxistische dialectische filosofie heeft vandaag de dag ook geen breed gedragen en krachtig overtuigende visie, en wordt bovendien verhoudingsgewijs maar door enkelen verder ontwikkeld. En of de spinozisten Spinoza’s rationele weloverwogenheid bewaren, moeten we nog maar afwachten. Modes kunnen onverwachte vormen aannemen.
Hopelijk is de mist tijdelijk en wordt een betere balans gevonden van hoofd en hart. Het hart, de emotie en spontane keuzes brengen niet alleen maar goeds. In Syrië staan mensen, groepen, overtuigingen en belangen tegenover elkaar en lijkt het geweld niet te stuiten. De emotie aan de macht, zo lijkt het. In haar kwade vorm. De rede heeft het zwaar.
Gelukkig zijn er mensen die in deze chaos blijven oproepen tot redelijkheid. Neem Nikolaos van Dam, de ex-diplomaat. Hij pleit consequent tegen gewelddadige ‘oplossingen’ en gewapend ingrijpen. Het hoofd niet verliezen is nu de kunst, hoe ver weg de redelijke oplossing ook lijkt.
Iedereen moet Kofi Annans redelijke vasthoudendheid steunen. Niemand weet een betere weg. Hier zijn hart en hoofd trouwens wel in balans, de rationele inzet het vraagstuk op te lossen, gedreven door gevoel, medemenselijkheid en betrokkenheid.
Kofi Annan
