‘De natuur laat zich niet dwingen.’ Deze uitspraak is niet helemaal waar natuurlijk. De natuur dwingt bepaalde keuzes af, wanneer de mens ingrijpt. Bepaald door die mens én door de specifieke natuur die bij dat ingrijpen in het geding is.
Veel kan, maar niet alles kan. Veel kan, maar ook van de ingrepen die wel kunnen blijken veel ervan tamelijk onverstandig te zijn. Omdat het gebruik of de ingreep in de werkelijkheid altijd ook vaart onder de vlag van de vernietiging of de verandering. Ingrepen leiden tot iets nieuws, niet altijd tot iets beters.
Daarbij kunnen woorden die in de klimaatcrisis meespelen niet altijd helder zijn. Zo staan ‘we’ voor de noodzaak van ‘klimaat-adaptatie’. De maatschappij moet zich aanpassen aan de veranderende biologische omgeving. Maar als we bijvoorbeeld dat doen door heel Nederland in te dijken zal er ongetwijfeld veel mooie natuur die uniek is voor de huidige kust en duinen, verloren gaan. Dan is de aanpassing tegelijk een vernietiging en dus ook een discutabele of duidelijk verkeerde wijze van aanpassing. Deels ingrijpen en dan al ‘hoera’ roepen, dat is wegkijken van het feit dat de problemen met die concrete aanpak nog lang niet voorbij zijn en in dit voorbeeld misschien zelfs groter zijn geworden.
Met dit voorbeeld in gedachten stuit ik in de publicatie van Nature Today van 4 november jl. op een aanbeveling die naar mijn mening wel tot een algemene wet zou mogen leiden. Het gaat om het appel van het WWF (Wereldnatuurfonds) dat het belang van biodiversiteit aan de orde stelt. Oplossingen tegen de gevolgen van de klimaat-crisis leiden niet automatisch tot natuurbehoud. En in de internationale afspraken wordt maar een klein deel van de financiële inzet bestemd voor biodiversiteit. Het komt erop neer dat de natuur met haar grote biodiversiteit een veel grotere rol kan en moet spelen in de klimaatmaatregelen.
Momenteel wordt in Egypte de zoveelste VN-klimaattop gehouden. Het WWF roept op het belang van de biodiversiteit hoger op de agenda te zetten. Zeker nu de opwarming steeds meer zichtbare gevolgen laat zien, komen sommige landen voor hun eigen belang op, en dat is niet automatisch het grootste belang voor de natuur. In feite is er veel meer geld nodig, zowel voor de biodiversiteit als voor vele diverse klimaatmaatregelen, vooral ook in de arme landen. Laat beide of liever nog alle gezichtspunten meetellen met voldoende middelen!
Helaas zijn we daar nu nog lang niet, vooral ook door de oorlogen en andere op de spits gedreven tegenstellingen. Bovendien is een technologisch sterk verhaal niet zomaar ook een biologisch sterk verhaal. Je kunt een crisis op heel verschillende manieren te lijf gaan, ook met verkeerde, kortzichtige of tegenstrijdige methoden, waarin per saldo het nodige effect juist wordt opgeheven, in plaatst van bereikt.
Biodiversiteit. Sinds Charles Darwin weten we dat de differentiatie van het leven leidt tot een gefaseerd vervolg van sterker zich ontwikkelend en vernieuwend leven. Dat overal meespelend veranderingsproces kan niet straffeloos onderbroken worden. Daarom moeten maatregelen hier mede op gericht zijn. De natuur heeft ruimte nodig. Het WWF dringt er daarom bij de deelnemers aan de VN-klimaattop op aan om de zogeheten ‘natuurlijke oplossingen’ sterker te integreren in de klimaatmaatregelen. Het fonds draagt daarbij creatieve ideeën aan zoals de mogelijkheden om de plaatselijke bevolking een rol te geven bij de ontwikkeling van de natuur.
Men kan de wereld in beton gieten, maar is dan de klimaatcrisis opgelost? Neen natuurlijk. Er moet ook zuurstof geproduceerd worden en daar zijn massa’s bomen en planten voor nodig. Dus het hele idee van brandjes blussen en de natuur feitelijk te negeren, zowel in het beleid als in de praktijk, is een fictie, een heel gevaarlijke. Het komt neer op wegkijken van de echte problemen.
De klimaat-maatregelen moeten de natuur als ‘objectief deelnemer’ van de klimaattransities erkennen en haar veel ruimte geven. Zoals de mens probeert te redden wat hij denkt nodig te hebben of alleen maar te hebben, zo hebben de natuurlijke processen hun eigen dynamiek, waardoor ze in zekere zin als ‘actief deelnemer’ een grote rol spelen.
Het is het oude filosofisch materialisme, dat de dynamiek van de werkelijkheid als ‘deelnemer’ erkent. De natuur leeft en ‘werkt’. Het oude rationalisme dat alleen de mens als actief actor erkent wordt dan historisch genuanceerd. Resultaat: de mens moet weloverwogen zijn gang gaan, maar de natuur moet daarmee interacteren, dus ook haar ‘rol’ spelen. Vice versa. De natuur verandert door de permanente externe veranderingen die ‘haar’ ten deel vallen. En simpel gezegd geldt dus: zorg voor het klimaat en vecht tegen de destructieve aspecten. Houdt tegelijk vooral rekening met hoe de natuur was, is en wordt.
Pas was ik een dagje fietsen, de natuur in, zoals dat heet. Buiten de stad, op het boerenland. Op een plekje waar ik vaker langs kom stonden drie reigers (Ardea cinerea) bij de kont van een koe te wachten. Ze vormen met de koe een soort duo, waarin kennelijk de reiger mee-eet, uit de uitwerpselen van de koe. Toevallig? Niet helemaal. Op vakantie in Portugal zagen we koereigers (Bubulcus ibis) ook ongeveer zo staan.
Kennelijk, met de behoefte makkelijk aan eten te komen, vormen de koeien en reigers hier en daar ongeveer dezelfde structuur. Die kan incidenteel zijn of ze kunnen een afhankelijkheidsrelatie vormen. Gewoon oké, weinig bijzonders. Maar als we de kuddes koeien verminderen om stikstof te reduceren is het wellicht goed na te denken aan deze secundaire functie van de koe. Betekent die verder iets?
De wereld heeft niet zomaar precies dezelfde rechten ‘zoals de mens’. Het vraagt om een reflectie, wat is vergelijkbaar en wat niet? Daar kun je over twisten en dat hebben filosofen en juristen al lang gedaan. Maar er is zeker wel sprake van structurele kenmerken ofwel objectieve processen die voorwaardelijk zijn voor andere.
Hopelijk krijgt de oproep van het WWF dus gehoor, en krijgt de biodiversiteit in volle omvang dus mondiaal de benodigde ruimte en waar nodig de middelen. Strijdt mee voor een dynamisch geheel voor een beter afgestemde wereld. Eén waarin de zeespiegelstijging in de loop van de tijd weer kan worden omgezet in stabilisatie en misschien een daling. Die duur zal waarschijnlijk lang zijn. Geduld én inzet worden op de proef gesteld.
Er is een wereld nodig waarin de behoeften van de mens niet langer door kolonialisme, militaire expansie en misplaatste ijdelheden worden gestuurd, maar eerder door wat de generaties na ons nodig hebben om te kunnen leven. In de biodiversiteit vallen de belangen van natuur en mens samen. Leve de biodiversiteit.
.jpg)
Mierenhoop
Ecologie als samenwerking
STOP DE OORLOG IN OEKRAÏNE, want het is:
- Een menselijk drama, dat de aanpak van de klimaatcrisis ondermijnt.
- Verspilling van waardevolle grondstoffen en landbouwproducten.
- Groffe vervuiling en vernietiging van waardevolle plekken en divers leven.
Voor de link van Nature Today over de opvatting van het WWF zie: https://www.naturetoday.com
