‘Teveel om op te noemen’ – Klimaatdrogredenen

Hoe vaak zegt men niet in een discussie waarin het niet nodig is alle argumenten uitvoerig te bespreken dat er ‘teveel om op te noemen’ is? Soms is dat echter letterlijk zo. Een poosje terug stond er in het Dagblad van het Noorden (21 december 2015) een interview met Richard Tol. De kop erop trok de aandacht ‘Klimaatdiscussie is massahysterie’. Met zo’n kop wil je er wel meer van weten. Nou, dat viel tegen. Zelden zie je in een kort artikel zoveel drogredenen bij elkaar.
      Daar staat de krant dagelijks mee vol, kun je denken, het valt nauwelijks nog op. Maar de oogst aan drogredenen was hier groot. Moet je als journalist daar nu trots op zijn of je schamen het zo te publiceren? Dat zou een discussie waard zijn.
      Voor docenten Nederlands of in de argumentatieleer is dit artikel oefenmateriaal om leerlingen of studenten dit eens uit te laten pluizen. Als aanloop wat voorbeelden. Enkele, dus niet alle van de ca. vijftien of twintig die binnen de ongeveer achthonderd woorden te vinden zijn. De meeste van de aangehaalde zinnen staan in het begin van de tekst.

1 – De koppen liegen er niet om. ‘Klimaatdiscussie is massahysterie’, en dat zegt ‘de invloedrijke econoom en klimaatonderzoeker’.
    Nergens in dit stuk wordt over de vermeende massahysterie uitgelegd waarom dit een passende term is. Ook wordt nergens uitgelegd dat het hier überhaupt een echt invloedrijke onderzoeker betreft. Met kracht wordt een verstrekkende bewering de wereld ingeslingerd, ogenschijnlijk de bewijslast leggend bij mensen die het er niet mee eens zijn. Dit is daarom een drogreden, een verkeerde argumentatie.
    Hoe kun je deze drogreden noemen? Bijvoorbeeld: een krachtargument, omkering van de bewijslast, een ongefundeerde generalisatie of een argument ‘ad passiones’, dus een beroep op emotie.

2 – ‘Er is geen enkele reden om aan te nemen dat klimaatverandering nou zo verschrikkelijk is. Tenzij je fondsen werft voor Greenpeace ...’
      De journalist had vlak hiervoor geschreven dat de gerenommeerde klimaatonderzoeker zorgvuldig zijn woorden kiest. Maar ook hier is echter sprake van een zuivere drogredenering.
    Hoe kun je deze drogreden noemen? Bijvoorbeeld: argument ‘ad hominem’, dus op de persoon gericht (in dit geval een organisatie), een omkering van de bewijslast of een argument dat inhoudelijke argumentatie bij voorbaat in twijfel trekt.

3 – ‘De realiteit is dat het klimaat nauwelijks invloed op ons welzijn en op onze welvaart heeft.’
      Het ‘nauwelijks’ is een versluierende term, die als je die accepteert eigenlijk alle mogelijke conclusies toelaat. Vooral omdat de spreker vervolgens Singapore, Canada, Kenia en Mongolië erbij haalt. Wat wordt hier nu echt uitgelegd en vergeleken?
    Hoe kun je deze drogreden noemen? Bijvoorbeeld: overhaaste generalisatie, ongefundeerde suggestie, wegpoetsen van verbanden of bagatellisering.

4 – ‘Klimaatverandering is ook niet het belangrijkste milieuprobleem.’
      Als dit waar is, kan het nog altijd het op één na belangrijkste milieuprobleem zijn, dat betrekking heeft op alle leven op aarde. Het suggereert ook dat mensen die bezorgd zijn over klimaatverandering, als ze zo begaan zijn, maar liever het ‘belangrijkste milieuprobleem’ moeten aanpakken.
    Hoe kun je deze drogreden noemen? Bijvoorbeeld: een argument ‘ad passiones’, misleidende, suggestieve nadruk of een intimiderend argument.

5 – Aan het eind van het artikel, na de vraag of de geïnterviewde zich zorgen maakt: ‘Geen moment. Ik wind me ook vreselijk op als ik mensen als Al Gore hoor zeggen dat hij zich zorgen maakt over de toekomst van zijn kleinkinderen.’
    Dit is een tweevoudig argument op de persoon. De eigen persoon wordt als emotioneel betrokkene in de bewijslast als krachtargument ingevoerd en ‘mensen als Al Gore’ negatief weggezet. Het geruststellende ‘geen moment’ suggereert dat tussen klimaatverandering en welzijn (enzovoorts) nauwelijks verbanden te vinden zullen zijn en de burger maar rustig moet gaan slapen. De wetenschap waakt. Als deze gerenommeerde onderzoeker niet wakker ligt zal er ook wel geen reden tot bezorgdheid bestaan.
    Hoe kun je deze drogreden noemen? Bijvoorbeeld: een argument ad hominem, een krachtargument of een misleidende omkering van oorzaak en gevolg.

Zoveel dubieuze argumenten, ontkenningen en suggestieve verbanden bij elkaar, wat een rijkdom! Pardon, dit laatste is ook een drogredenen. Maar veel drogredenen spelen hier wel, dat is een feit.
    Als je alleen per zin kijkt – in dit geval in een artikel met vrij veel korte statements – mis je nog delen van de argumentatiestructuur. De meer overstijgende punten en opmerkelijke omissies daarin kunnen ook verder worden geanalyseerd. Daar had de journalist ook naar mogen vragen om de lezer een beetje te helpen.
    Altijd logisch zuiver redeneren is waarschijnlijk geen mens gegeven. En je kunt niet altijd elke bewering helemaal uitleggen. Maar zoveel beweringen met zo weinig uitleg, is toch wat teveel van het goede. De drogreden is een valkuil, waar je zo intrapt, maar zoveel retoriek tegelijk …