Een heel goede vraag

In zijn boek met gebundelde weblogs ‘De andere kant’ stelt José Saramago de vraag: ‘Hoe ziet iets eruit wanneer je er niet naar kijkt?’ (pag. 53)
      Als je niet uitkijkt stroomt je hoofd nu vol met antwoorden. Net zoals altijd? Alsof je weet hoe iets er altijd uitziet. De vraag is politiek, sociologisch en nog een heleboel meer. Bij Saramago is het ook een appèl voor denken en actie. Over de werkelijkheid? Voor of tegen wat?

Het is een filosofische vraag. De kennistheorie veronderstelt meestal de waarneming, maar juist die valt weg bij deze vraag. Of de geschiedenis van de waarneming. Maar zelfs de alledaagse geschiedenis is een tocht met vele fouten en beperkingen.
    Het is een politieke vraag, dat is in Coronatijd wel zeker, want als je niet kijkt is het er nog sterker, getuige de vele meningen in kranten en op de sociale media. De complotdenker weet het wel, denkt hij, maar de vraag gaat toch niet over denken, maar meer over weten? En je weet het juist niet. Want in de moeilijk te beoordelen gedeelde halve waarheden zit nog steeds ergens de waarheid verpakt. Gaat de vraag gaat niet vooral over het relationele, meer dan over relativisme?
    De andere kant van de werkelijkheid heeft evenveel mogelijkheden voor waarheden en onwaarheden als wat je gewoon ziet. Als je erover nadenkt. Als je er mee speelt. Als je stopt het verder in te vullen. Of juist als je het invult en daar nog eens goed over nadenkt. Al is dat ‘iets’ in de vraag dan zo foetsie.

Het is een buitengewoon intrigerende vraag. Geen einde, maar een beginnetje. Kritisch, maar misschien nog meer dan dat. Vanzelfsprekendheden aan de orde gesteld. Denken over denken, en dan mét het halve antwoord dat denken constructie inhoudt en daar ruimte voor moet bestaan.
      En ook sociaal. Het ‘iets’ is ook de ander, de ethiek, de honger, het geweld, de maatschappij, de zorg, de politiek, de wereld buiten jezelf die slecht gekend toch begrepen moet worden. Het gaat niet alleen om de filosofische twijfel. Het andere, de ander en de vele anderen vragen om meer dan twijfel of de wirwarren van de luide dagelijkse meningen en de echo’s daar weer van.
      De slecht gekende werkelijkheid vraagt ondanks alles om actie. Er bestaat meer dan reflectie. Echt leren kijken en handelen bijvoorbeeld.