- Louise’s strijdkreet: ‘Vrouwen voorop!’ en haar standvastige houding onder de groeiende kwellingen van het beleg deden enorm veel voor de moraal van de gewone mannen en vrouwen. –
Theun de Vries over Louise Michel
150 jaar geleden, in 1871, was de Commune van Parijs. Dat was de eerste proletarische revolutie volgens Marx en Engels. Velen, Lenin voorop, zouden herhalen dat dit zo was. De eerste arbeidersstaat – klein van omvang en kort van duur – was het strijdende lichtend voorbeeld van een betere, vrije socialistische maatschappij. Niet omdat alles perfect was, maar juist omdat de Parijse bevolking – de werkers, haar verschillende klassen – massaal en kritisch haar eigen weg koos. Met haar eigen zelf gevonden organisatievormen. De arbeiders van Parijs aan de macht.
In de voorste linie tot en met de laatste dag van de Commune vochten vrouwen mee tegen het oprukkende reactionaire en door Bismarck gesteunde leger van de Franse reactie. Vooraan in deze linies, steeds haar kameraden op de barricaden aanmoedigend, streed de anarchiste/socialiste Louise Michel (1833-1905).
Louise Michel was deels autodidact, heel breed georiënteerd in allerlei maatschappelijke vragen en de natuur, lerares met vernieuwende pedagogische inzichten en bevriend met andere anarchisten. Tijdens de Commune van Parijs was ze ook lid van de Internationale. Ze heeft aandacht voor feminisme, maar is nog sterker gericht tegen ongelijkheid, armoede en onderdrukking van de ‘gewone’ bevolking. Politiek stond ze voor radicale democratie, expliciet gericht tegen de autoritaire heerschappij van de keizers en vorsten.
Ze was heel trouw aan haar moeder, die ook deelnam aan de Commune. Toen haar moeder werd gegijzeld, omdat de reactionairen aan het einde van de Commune de leidinggevende oproerkraaier Louise wilden arresteren maar niet konden vinden, gaf ze zichzelf aan om haar moeder te bevrijden.
Zij werd veroordeeld. Tijdens het ‘uitzitten’ van haar gevangenisstraf en ballingschap zette ze haar educatieve werk voort onder de plaatselijke bevolking van haar verbanningsoord Nieuw-Caledonië (en meer plaatsen).
Strijdbaar en betrokken, dat zijn kenmerken van Louise Michel. Tijdens de Commune organiseerde zij de strijd, feitelijk had zij een leidende rol.
Ooit schreef ik over Rosa Luxemburg, die tijdens haar gevangenschap interesse toonde voor heel het leven, zoals voor de vogels die Luxemburg in haar cel buiten kon horen zingen. Louise Michel toont vergelijkbare interesses en verrichtte tijdens haar ballingschap veldwerk in de plaatselijke natuur. Ze onderzoekt dieren, insecten, bomen en planten. Haar brede interesse is zowel praktisch als theoretisch, passend bij de ideeën van de pioniers van de biologie van haar tijd. Daarbij nooit vergetend de ongelijkheid tussen mensen te bestrijden; haar interesse is geen vlucht. Zij heeft veel aandacht voor de kosmische eenheid der dingen.
De Nederlandse schrijver Theun de Vries schreef een boek met twee toneelspelen over het leven en de daden van Louise Michel, dus vooral over de Commune van Parijs. Dat boek kun je zien als één van de monumenten die zij zeker verdient. Verdient, omdat haar voorbeeldige inzet en aandacht veel verder strekt dan de tijd en de plaats van de Commune alleen.
Bronnen:
- Op Internet is veel te vinden over Louise Michel.
- Boek: Theun de Vries, Louise Michel, engel in het harnas, Twee spelen over de Commune van Parijs, Uitgeverij Van Gennep, Amsterdam 1984. Het citaat staat op pag. 38.
Dit boek is antiquarisch nog wel verkrijgbaar, zie o.m. Boekwinkeltjes.nl.
Louise Michel (1833-1905
