Om de stille Don

Toen de ouwe, versleten Sovjet-Unie aan haar einde kwam hebben de oude landen ervan de failliete unie verdeeld. Althans dat vinden ze. Zo zou de Oekraïne van het bezit van kernbewapening afzien en ook niet toetreden tot de NATO. Zoiets ongeveer. Maar de geschiedenis kent geen stop en lange pauzes. En een aangevallen land hoef je niet te vragen lijdzaam de ontwikkeling af te wachten. Dat speelt hier in de historische hutspot.

         Maar er speelt veel meer. De nieuwe president van de Verenigde staten toont in deze kwestie zijn beperkte blik. Hij wil de Oekraïne zogenaamd steunen tegen de Russen als hij mee gaat onderhandelen en het gaat hem hierbij om het bezit van de Donbas, de delta van de prachtrivier de Don. Dat deel van Oekraïne aan de grens, aan de grens met Rusland barst van de grondstoffen, zoals die ook nodig zijn in de moderne industrie. Als het hele spel ‘slim’ gespeeld wordt komt er een soort van compromis uit waarin de Verenigde Staten er met grondstoffen vandoor gaan, de Russen hun overgebleven ‘eer’ redden en Oekraïne de brokken mogen meenemen.

         In de politiek ligt alles dicht bij elkaar. Oppassen geblazen dus. Om de Donbas is vaker gestreden. Ten tijde van het verval van de Sovjet- Unie speelde een hevige affaire over het boek ‘De Stille Don.’ Het was een strijd om het ware auteurschap van het populaire boek en Nobelprijs-drager, dat elke Rus moest lezen. De schoonheid van de rivier én de grond, de natuur tezamen leidt hier tot één heldere conclusie: Weest zuinig met de Don, hoe ze ook verdeeld mag zijn. Voor een duurzame oplossing moet je niet bij de heren Poetin en Trump wezen. Misschien wel bij de Oekraïners. Geef hun een kans, met de daarbij behorende steun voor een duurzaam beheer.

         Zo krijgt ‘Dom’ in de huidige tijd veel betekenissen. Gun alsjeblieft deze rivier een slimme duurzame oplossing, weg met de Domheid die momenteel heerst in de VS.

Vooraan marcheren de geesten onzer gevallen makkers

‘Vooraan marcheren de geesten onzer gevallen makkers’ is de titel van een boek over de Friese verzetsgroep De Vonk, geschreven door Ron Blom. De  ondertitel luidt ‘De socialistische verzetsgroep De Vonk in Friesland in actie voor meervoudige bevrijding 1930-1950’. Er zijn afgelopen jaren meerdere werken over het linkse verzet in de oorlog in Friesland en Groningen verschenen, zoals Het communistische verzet in Groningen van de hand van Ruud Weijdeveld en Communistisch verzet in Friesland 1925-1945 van Chris Beuker. Hierbij komt nu de nieuwe titel van Ron Blom. Hij schreef al eerder een boek over radicaal socialisme in Friesland, met als titel ‘In het spoor van Domela Nieuwenhuis’.

Dit boek verrijkt de geschiedschrijving van het linkse verzet in het noorden. Zoals Pepijn Brandon op de achterflap schrijft: het boek geeft niet alleen een beeld van de personen en hun verzetsacties, maar ook hun beweegredenen en overtuigingen. Het laat zien hoe mensen het illegale werk inpasten in hun dagelijks leven en welke risico’s ze daarbij liepen. Op die manier geeft het een levendig beeld van de verzetsgroepen in de verschillende Friese regio’s en hun onderlinge connecties. De gesprekken met nog levende verzetsmensen en hun nabestaanden zetten de beschrijvingen kracht bij.

Ron Blom maakt nog eens goed duidelijk dat het antifascistische verzet niet in mei 1940 begon, maar een lange voorgeschiedenis van protest en solidariteitsacties kende. Hij laat zien hoe mensen van De Vonk al vanaf 1930 actief hulp boden aan vluchtelingen uit Duitsland.

De verscheidenheid van het verzetswerk wordt op een indringende manier beschreven: de veelheid aan lokale groepen, de diverse achtergronden van de mensen. En ook het scala aan manieren waarmee mensen in beweging werden gebracht, zoals oproepen van dominees om in actie te komen. Op die manier kreeg De Vonk belangrijke informatie over welke burgers betrouwbaar waren en welke niet en breidde hun netwerk zich uit. Het was en bleef gevaarlijk werk, want soms ging het mis, zo blijkt uit de getuigenissen.

Het boek gaat in op de – soms hoog oplopende – controverse over doelen en strategieën. Actueel en belangwekkend zijn de discussies over de ‘meervoudige bevrijding’, waarnaar de ondertitel van het boek verwijst. Vooral de vraag in hoeverre het mogelijk en wenselijk was mét het verslaan van het fascisme ook een socialistische bevrijding te realiseren leidde tot heftige meningsverschillen. De opvattingen van Henk Sneevliet, Henriëtte Roland Holst en andere radicaal socialisten speelden hierin een rol en werkten inspirerend.

Ook werd veelvuldig gediscussieerd over vraagstukken als homoseksualiteit en verschillende samenlevingsvormen. Daarin werden vooruitstrevende standpunten ontwikkeld, die hun voortzetting vonden in de naoorlogse emancipatiebewegingen. Bijzonder is je nu voor te stellen hoe deze debatten zich afspeelden in de illegaliteit, dus onder zware omstandigheden.

Al met al een inspirerend boek, met historische én actuele betekenis. Zeer de moeite van het lezen waard! 

 

Het boek is te bestellen door 26,75 euro (inclusief porto) over te maken naar: R.L. Blom, NL74 INGB 0004 1577 57 met vermelding van naam en postadres.